Σύμβολα πεσσών, Σκακιστική γραφή

Οι θέσεις των προβλημάτων μπορεί να δίνονται με διάγραμμα, με αλγεβρική γραφή, ή με την γραφή Φορσάιθ.
Στα διαγράμματα, οι οκτώ στήλες ονομάζονται από αριστερά προς τα δεξιά a, b, c, d, e, f, g, h. Οι οκτώ γραμμές ονομάζονται από κάτω προς τα επάνω 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.
Συνολικά υπάρχουν 32 τετράγωνα λευκά και 32 μαύρα. Δύο διπλανά τετράγωνα στην γραμμή ή στην στήλη έχουν διαφορετικό χρώμα. Κάθε διαγώνια γραμμή έχει ομοιόχρωμα τετράγωνα. Το κάτω αριστερά μαύρο τετραγωνάκι είναι το a1.

Τα λευκά έχουν ξεκινήσει από τις γραμμές 1, 2 και παίζουν "προς τα επάνω". Τα μαύρα έχουν ξεκινήσει από τις γραμμές 8, 7 και παίζουν "προς τα κάτω".

Σύμβολα των πεσσών

Λευκά	Μαύρα	Πεσσός_ελληνικά	Γαλλικά	Αγγλικά	Γερμανικά
K	k	Ρ Βασιλιάς, ρουά, σαχ	R Roi	K King	K Koenig
Q	q	Β Βασίλισσα, ντάμα	D Dame	Q Queen	D Dame
R	r	Π Πύργος	T Tour	R Rook	T Turm
B	b	Α Αξιωματικός, τρελός	F Fou	B Bishop	L Läufer
S	s	Ι Ίππος, άλογο	C Cavalier	Kt Knight	S Springer
P	p	Σ Στρατιώτης, πιόνι	P Pion	P Pawn	B Bauer

Ας δούμε τώρα ένα πρόβλημα για να οπτικοποιήσουμε όλα αυτά.

(Πρόβλημα 1) Μπάρετ (Samuel R. Barrett), Dubuque Chess Journal, 1874 Παίζουν τα λευκά και κάνουν Ματ σε 12 κινήσεις #12 (5+3)

Ο μαύρος βασιλιάς είναι στην στήλη a και ο λευκός βασιλιάς είναι στην στήλη d. Όλα τα πιόνια βρίσκονται στην γραμμή 2.
Τα λευκά πιόνια είναι στην αρχική τους θέση και πηγαίνουν «προς τα επάνω». Το μαύρο πιόνι στο b2 είναι έτοιμο για προαγωγή στο b1. Τα λευκά θα βρουν έναν τρόπο να το εμποδίσουν αυτό, αλλά θα χρειαστούν δώδεκα κινήσεις για το ματ. (Εμένα το πρόβλημα αυτό μου θυμίζει την τσουλήθρα της παιδικής χαράς, όπου τα παιδάκια ανεβαίνουν την σκάλα και μετά γλιστράνε μέχρι κάτω. Θα δημοσιεύσω την λύση στα σχόλια, αν δεν την δώσει κάποιος αναγνώστης).

Στο επόμενο διάγραμμα εικονίζεται ένα από τα αρχαιότερα προβλήματα από Έλληνα συνθέτη, του Οικονομόπουλου Ε., που πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Nuova Rivista" το 1881, όπως αναδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Το Ματ» (No.26, 15/01/1984).

(Πρόβλημα 2) Οικονομόπουλος Ε., “Nuova Rivista”, 1881 Παίζουν τα λευκά και κάνουν Ματ σε 3 κινήσεις #3 (5+1)

Η θέση, η εκφώνηση και η λύση του προβλήματος μπορούν να γραφούν με αλγεβρική γραφή :

(Θέση:) Λευκά : Ka5, Ra8, Rf1, Bd5, Se6 (κομμάτια 5). Μαύρα : Ke7 (κομμάτια 1).

(Εκφώνηση:) Παίζουν τα λευκά και κάνουν Ματ σε 3 κινήσεις.

(Λύση:) Κλειδί : 1.Sd4!
Αν 1...Kd7 2.Sb5 Ke7 3.Rf7#
Αν 1...Kd6 2.Rd8+ Kc7 3.Se6#
ή 2...Ke7 / Ke5 3.Sc6#

Ας διαβάσουμε την λύση, για χάρη όσων δεν γνωρίζουν την γραφή των κινήσεων.
Η εκφώνηση λέει ότι πρώτα παίζουν τα λευκά και κάνουν ματ σε τρεις κινήσεις.
Η πρώτη κίνηση των λευκών λέγεται κλειδί του προβλήματος. Το κλειδί είναι μοναδική κίνηση και γράφεται με θαυμαστικό. Εδώ το κλειδί είναι μετακίνηση του ίππου, (σύμβολο S), στο τετράγωνο d4.
Τα μαύρα διαθέτουν μόνο τον βασιλιά τους, (και τα προβλήματα με αυτό το χαρακτηριστικό λέγονται Rex solus : Βασιλιάς μόνος), άρα οι διάφορες σειρές κινήσεων μετά το κλειδί (που τις λέμε βαριάντες) ξεκινούν με κίνηση του βασιλιά.
Αν ο μαύρος βασιλιάς, (σύμβολο K), κινηθεί στο d7, η δεύτερη κίνηση των λευκών είναι ίππος στο b5. Η δεύτερη κίνηση του μαύρου βασιλιά τον φέρνει στο e7, όπου η τρίτη κίνηση των λευκών, Πύργος (σύμβολο R) πηγαίνει στο f7, δίνει ματ (σύμβολο #).
Αν τα μαύρα παίξουν Kd6, τα λευκά κινούν τον πύργο στο d8 και δίνουν απειλή σαχ (σύμβολο +), ο βασιλιάς πηγαίνει στο c7, όπου γίνεται ματ με την τρίτη κίνηση των λευκών, ίππος στο e6. Αν όμως μετά την κίνηση 2 Rd8+ ο μαύρος βασιλιάς προσπαθήσει να διαφύγει στο e7 ή στο e5, τότε η τρίτη κίνηση των λευκών, ίππος στο c6, δίνει ματ.

Άλλος τρόπος σύντομης γραφής της θέσης ενός προβλήματος είναι η γραφή προβληματιστών, (ή γραφή Φορσάιθ, από το όνομα του Σκοτσέζου δημοσιογράφου Ντέιβιντ Φορσάιθ (David Forsyth), του 19ου αιώνα). Αρχίζουμε να σαρώνουμε τα τετράγωνα της σκακιέρας γραμμή-γραμμή, αρχίζοντας από το a8 προς το h8, συνεχίζοντας από το a7 προς το h7, κλπ, μέχρι από το a1 προς το h1, καταγράφοντας τα κομμάτια (με κεφαλαία γράμματα τα λευκά, με πεζά γράμματα τα μαύρα) καθώς και πόσα κενά τετράγωνα υπάρχουν ενδιάμεσα. Η αλλαγή γραμμής καθορίζεται με μιά δεξιά κάθετο. Με (λ+μ) γράφουμε το πλήθος των λευκών και μαύρων κομματιών και με #κ το πλήθος των απαιτούμενων κινήσεων μέχρι το ματ της λύσης.

Με γραφή Φορσάιθ η θέση του προβλήματος Νο.1 δίνεται έτσι:
[8/8/8/8/8/8/ppQKPPP1/k7] (5+3) #12
και η θέση του προβλήματος Νο.2 δίνεται έτσι:
[R7/4k3/4S3/K2B4/8/8/8/5R2] (5+1) #3

Στους διαγωνισμούς λύσης, στα ορθόδοξα προβλήματα, δεν χρειάζεται να γραφτεί η τελευταία απάντηση των μαύρων και η τελευταία κίνηση των λευκών που δίνει το ματ. (Για παράδειγμα, στα δυάρια αρκεί να γραφτεί το κλειδί).

Ως λύση του προβλήματος Νο.2 του Οικονομόπουλου αρκεί να γραφτεί :
1.Sd4! Kd7 / Kd6 2.Sb5 / Rd8+

(Βάζω αρίθμηση στα δημοσιευόμενα εδώ προβλήματα για να διευκολύνεται η αναφορά σε επόμενες αναρτήσεις ή σχολιασμούς.
Η θέση σε γραφή Φορσάιθ είναι σύντομη και συνήθως είναι αναγνώσιμη από λογισμικό σχετικό με τα σκακιστικά προβλήματα.
Αρκετοί προβληματιστές χρησιμοποιούν τα γερμανικά σύμβολα για τις λύσεις των προβλημάτων).