(3) Ωραίο κλειδί, χαρακτηριστικά 1, 2 και 3

Το ωραίο κλειδί αυξάνει κατά πολύ την αξία του προβλήματος. Θα αναφέρουμε δώδεκα χαρακτηριστικά που κάνουν ωραίο το κλειδί.

Χαρακτηριστικό 1 : Το κλειδί θυσιάζει ένα πολύ δυνατό λευκό κομμάτι, ιδιαίτερα σε τετράγωνο που παίρνεται από περισσότερα μαύρα κομμάτια.

	(Πρόβλημα 3) Σαμ Λόιντ (Sam Loyd), ”New York Saturday Courier”, 1855 Παίζουν τα λευκά και κάνουν Ματ σε 3 κινήσεις #3 (8+3)
[8/2p2p2/2P2B2/8/2QS1k2/5P2/3R1P1P/8]

Τα λευκά έχουν μια μπαταρία δυνάμεων που σημαδεύει τον μαύρο βασιλιά. Φαίνεται ότι, αν σηκωθεί από την θέση του ο ίππος, η βασίλισσα θα απειλήσει τον βασιλιά. Μπορεί λοιπόν να αρχίσει ο λύτης να δοκιμάζει τέτοιες κινήσεις:
1.Sc2+? αλλά ο μαύρος βασιλιάς διαφεύγει στο f5 : 1...Kf5!
1.Sf5+? αλλά ο μαύρος βασιλιάς παίρνει (σύμβολο x) τον ίππο στο f5 : 1...Kxf5!

Η κίνηση του λευκού που αποκρούεται με μοναδική άμυνα του μαύρου λέγεται δοκιμή. Η δοκιμή σημειώνεται με ερωτηματικό (?) και η μοναδική άμυνα με θαυμαστικό (!). Οι δοκιμές, αν υπάρχουν, δυσκολεύουν τους λύτες και κάνουν πιο ενδιαφέρον το πρόβλημα.

Στο πρόβλημα του σπουδαίου αμερικανού συνθέτη Σαμ Λόιντ, (30/01/1841 – 10/04/1911), που το δημοσίευσε όταν ήταν δεκατεσσάρων ετών!, υπάρχουν κι άλλες πέντε δοκιμές με κινήσεις του αξιωματικού:
1.Bh4? / Bd8? / Be7? αλλά ο μαύρος αμύνεται με 1...f5!
1.Bg7? αλλά ο μαύρος βασιλιάς διαφεύγει στο g5 : 1...Kg5!
1.Bg5+? αλλά ο μαύρος βασιλιάς παίρνει τον αξιωματικό στο g5 : 1...Kxg5!

Στην λύση ο λευκός θυσιάζει ένα δυνατό κομμάτι, (καταστρέφοντας την φαινομενικά απειλητική μπαταρία), πετυχαίνοντας (πρώτον) να αλλάξει στήλη ένα μαύρο πιονάκι και να αυτομπλοκαριστεί ο μαύρος βασιλιάς και (δεύτερον) να προλάβει να αποκτήσει υποστήριξη ο αξιωματικός όταν θα πάει στο g5:
Κλειδί: 1.Qe6! fxe6 2.h4 e5 3.Bg5#

Χαρακτηριστικό 2 : Το κλειδί επιτρέπει να αποκτήσουν τα μαύρα περισσότερες δυνάμεις με προαγωγή πιονιού τους.

Χαρακτηριστικό 3 : Το κλειδί εκθέτει τον λευκό βασιλιά σε σαχ.

	(Πρόβλημα 4) Σαμ Λόιντ (Sam Loyd), 1o βραβείο “Checkmate”, 1903 Παίζουν τα λευκά και κάνουν Ματ σε 3 κινήσεις #3 (9+13)
[4r1b1/1p4B1/pS2pR2/RB2k3/1P2S2p/2p3b1/s2P1p1r/5K1s]

Ο Λόιντ συνέθεσε το 1903 αυτό το σκακιστικό πρόβλημα με επιδίωξη να έχει την πιο παράξενη πρώτη κίνηση, το πιο απίθανο κλειδί, (που έχει τα χαρακτηριστικά 2 και 3). Το υπέβαλε στον διαγωνισμό προβλημάτων του Καναδικού περιοδικού ”Checkmate” και κέρδισε το πρώτο βραβείο.

Για όσους θα επιχειρήσουν να μελετήσουν το πρόβλημα, δίνουμε την βοήθεια ότι υπάρχουν 13 δοκιμές:
1.Bb5-a4+? / Bb5-d3+? / Bb5xe8+? / Bb5-c6+? / d3? με άμυνα 1...Kd4!
1.Rf6xf2+? / Rf6-f3+? / Rf6-f8+? / Rf6-f7+? / Bb5-e2+? / Bb5-c4+? / Bb5xa6+? με άμυνα 1...Kxe4!
1.Rf6-f4+? με άμυνα 1...Kxf4!

Η λύση του προβλήματος είναι:
Κλειδί: 1.Ke2! (Τα μαύρα έχουν τώρα την δυνατότητα να αποκτήσουν βασίλισσα με προαγωγή του f2, δίνοντας ταυτόχρονα διπλό σαχ και μάλιστα εξ επαφής!)
1...f1=Q++ (Υπάρχει όμως ένα κρυφό σχέδιο των λευκών).
2.Ke3 (Ο βασιλιάς φτάνει στο e3, υποστηρίζει τον Se4, και απειλεί d4 σαχ, ή σαχ με αποκάλυψη με κίνηση του Bb5 ή του Rf6. Εδώ τα μαύρα μπορούν να δώσουν σαχ από δέκα τετράγωνα, αλλά κανένα σαχ δεν μένει αναπάντητο. Δείτε...)
2...Qf2+ 3.Rxf2# (Ενεργοποιείται η μπαταρία Bg7-Rf6) ή
2...Re2+ 3.Bxe2# (Ενεργοποιείται η μπαταρία Ra5-Bb5) κλπ.

Ενδεικτικά παρουσιάζουμε μερικές άλλες βαριάντες:
1...Sc1+ 2.Ke3 f1=S+ (υποπροαγωγή) 3.Rxf1#
1...Kxe4 2.Bd3+ Kd4 3.Rf4#
1...Bf4 2.Rf7+ Kxe4 3.Bd3#
1...f1=S+ 2.Rf2+ Kxe4 3.Bd3#

Το πρόβλημα πήρε το όνομα Γκαμπί του Στάινιτς, (γκαμπί σημαίνει θυσία πιονιού), επειδή κινείται ο λευκός βασιλιάς όπως συμβαίνει στο άνοιγμα του αγωνιστικού σκακιού “Βιεννέζικη παρτίδα”
1.e4 e5 2.Sc3
στην βαριάντα “Γκαμπί του Στάινιτς”
2...Sc6 3.f4 exf4 4.d4 Qh4+ 5.Ke2 .