Συμμετρία

Θα δούμε το θέμα της συμμετρίας στην θέση των κομματιών. Στο βιβλίο του "Τα παραμύθια της Κάισσας" ("Caissa's Fairy Tales", 1947) ο θεμελιωτής του Μυθικού σκακιού Ντόουσον (T. R. Dawson) μελέτησε και το φαινομενικά απλό θέμα της συμμετρίας στην θέση.

Η συμμετρία μπορεί να είναι προς άξονα παράλληλο με την γραμμή ή προς άξονα παράλληλο με την στήλη (που συμβατικά τον λέμε κατακόρυφο άξονα) ή προς διαγώνιο άξονα, ή ως προς κέντρο.

Από την ανάλυση του Ντόουσον σταχυολογούμε μερικές παρατηρήσεις:
1. Σε μια φαινομενικά συμμετρική θέση μπορεί ο λευκός να έχει από μια μεριά κάποιες δυνατότητες (ας πούμε μια κίνηση σε ακριανή στήλη, ή κίνηση ροκέ, κλπ) που δεν τις έχει από την άλλη πλευρά. Άρα μπορεί η λύση να μην είναι συμμετρική.
2. Σε μια φαινομενικά συμμετρική θέση μπορεί ο μαύρος να έχει διαφορετικές δυνατότητες σε καθεμιά από τις δυό πλευρές, οπότε μπορεί η λύση να μην είναι συμμετρική.
3. Αν η συμμετρία είναι διαγώνια, τα πιόνια δεν έχουν ίδιες δυνατότητες κίνησης στην γραμμή και στην στήλη, άρα η λύση μπορεί να μην είναι συμμετρική.

Όταν βλέπουμε μια συμμετρική θέση, αποφασίζουμε αν θα διατηρήσουμε την συμμετρία με το κλειδί, ή αν θα παίξουμε παραβιάζοντας την συμμετρία της θέσης.


Ας δούμε το πρόβλημα-162, του γνωστού ρεμπέτη Νίκου Περγιάλη.

	(Πρόβλημα 162) Νίκος Περγιάλης (Nikos Pergialis), Εφημερίδα "Ελευθεροτυπία", 17/12/2006 Ματ σε 2 κινήσεις #2 (7+9)
[8/3K4/2pBp3/p2k2p1/1ppPpp2/3R4/S5S1/3B4]

Δοκιμές: {1.Bc5? e5!}, {1.Be5? c5!}, {1.Sxf4+? gxf4!}, {1.Se3+? fxe3!}, {1.Sc3+? bxc3!}, {1.Sxb4+? axb4!}.
Κλειδί: 1.Rd2! (τσούκτσβανγκ). Αν χαλάσει την συμμετρία ο μαύρος, θα χάσει.
1...a4 / b3 / c3 / c5 / e5 / e3 / f3 / g4
2.Sxb4# / Sc3# / Bb3# / dxc5# / dxe5# / Bf3# / Se3# / Sxf4#

Αυτή η θέση θα μπορούσε να κινηθεί μια στήλη δεξιά, και η λύση θα είναι όμοια. (Όταν αποφασίζουμε για την τελική μορφή ενός προβλήματός μας, φροντίζουμε να έχει τα περισσότερα κομμάτια σε λευκά τετράγωνα (αλλιώς αντιστρέφουμε την θέση) για να φαίνεται καλύτερα όταν τυπωθεί. Εδώ ο Περγιάλης έχει σε λευκά τετράγωνα τα 10 από τα 16 κομμάτια).
Δεν θα μπορούσε όμως να κινηθεί η θέση μια γραμμή προς τα επάνω! Καταλαβαίνετε τι αλλάζει και δεν έχει πλέον λύση το πρόβλημα; Είναι τα πιονάκια εκατέρωθεν του επάνω Αξιωματικού που, πηγαίνοντας στην γραμμή-7 μπορούν να κάνουν κίνηση με διπλό βήμα οπότε, θα μπορούσαν να παρεμβληθούν στο σαχ του κάτω Αξιωματικού (και δεν γίνεται ματ σε 2).


Στο επόμενο πρόβλημα-163, του Ντόουσον, είναι φανερό ότι αν φύγει ο Ίππος από το e3, ο μαύρος Βασιλιάς μπορεί να πηγαίνει [ή στο d5 με διαφυγή στο e4] [ή στο f5 με διαφυγή στο e4], άρα με τον Ίππο στο ε8 την κατάλληλη στιγμή, μπορούμε να δώσουμε ματ.

	(Πρόβλημα 163) Ντόουσον (T. R. Dawson), Εφημερίδα "The Times", 23/12/1920 Ματ σε 6 κινήσεις #6 (9+6)
[8/8/1p2p2p/1P2P2P/2pPkPp1/2P1S1P1/4K3/8]

Δοκιμές: {1.f5? exf5!}, {1.d5? exd5!}, {1.Sxg4? Kf5!}, {1.Sxc4? Kd5!}, {1.Kf2? Kd3!}, {1.Kd2? Kf3!}.
Κλειδί: 1.Sc2! (zz, zugzwang).
Πώς πηγαίνει ο Ίππος στο e8; Από αριστερά, πατώντας στην ακριανή, εκτός συμμετρίας, στήλη.
1...Kd5 / Kf5 2.Sb4(+) zz Ke4 3.Sa6 zz
3...Kd5 / Kf5 4.Sc7 zz Ke4 5.Se8 zz
5...Kd5 / Kf5 6.Sf6# / Sd6#

Αν κινήσουμε όλη την θέση μια στήλη αριστερά, ο Ίππος πρέπει να πάει στο e8 από την δεξιά πλευρά.
Αν κινήσουμε την θέση μία γραμμή επάνω το πρόβλημα χαλάει, γιατί τα λευκά πιόνια μπορούν να δώσουν λύση σε τέσσερις κινήσεις (προάγεται το e με σαχ).
(Η θέση έχει 7 στα 15 κομμάτια σε λευκά τετράγωνα, αλλά ο συνθέτης προτίμησε να αφήσει τους βασιλιάδες στην αρχική τους στήλη-e).


Στη μινιατούρα-164, του Σταύρου Ιατρίδη, βλέπουμε ότι διατηρείται η συμμετρία με το κλειδί, και οι δύο βαριάντες έχουν ματ-ηχώ. (Ας γίνει μια σύγκριση με το πρόβλημα-45, που έχει διαγώνια συμμετρία και παρόμοια ματ-ηχώ).

	(Πρόβλημα 164) Ιατρίδης (Stavros Iatridis), Ματ σε 2 κινήσεις #2 (4+2)
[8/8/4Q3/4p3/3SkS2/8/4K3/8]

Δοκιμές: {1.Qd5+? / Qc6+? / Sb3? / Sc2? / Sf3? / Sf5? / Sc6? / Sb5? / Kd2? Kxf4!}, {1.Qf5+? / Qg6+? / Sd3? / Sg2? / Sh3? / Sh5? / Sg6? / Sd5? / Kf2? Kxd4!}, {1.Qxe5+? Kxe5!}.
Κλειδί: 1.Qe7! (zz).
1...Kxf4 / Kxd4 2.Qh4# / Qb4# (ματ-ηχώ)

Σε παρόμοια θέση, η λύση του προβλήματος-165, του Κάρπεντερ, δεν είναι συμμετρική.

	(Πρόβλημα 165) Κάρπεντερ (George E. Carpenter), Dubuque Chess Journal, 1873 Ματ σε 2 κινήσεις #2 (5+2)
[4B3/8/4Q3/3SpS2/4k3/8/8/4K3]

Δοκιμές: {1.Bb5? / Qc6? / Kd2? Kf3!}, {1.Bh5? / Qg6? / Kf2? Kd3!}, {1.Qxe5+? Kxe5!}.
Κλειδί: 1.Qa6! (zz). Η Βασίλισσα θέλει να φτάνει στα τετράγωνα c6 / g6 / e2 και βγαίνει στην ακριανή στήλη. Κόβει μία διαφυγή αλλά αφήνει αφύλακτους δύο Ίππους.
1...Kxd5 / Kxf5 / Kf3
2.Qc6# / Qg6# / Qe2#

Οι κινήσεις της λευκής Βασίλισσας στα τετράγωνα c6 / g6 γίνονται και κατά τις δοκιμές, και όταν δίνει ματ από εκεί.


Έχουν δημιουργηθεί πάμπολλα προβλήματα με συμμετρική θέση. Κάποια μοιάζουν με δεντράκια, κάποια με μουσικά όργανα, κάποια έχουν σχήματα γραμμάτων. Άλλοτε πάλι είναι δύσκολοι γρίφοι. (Θυμηθείτε το πρόβλημα-155 που χρειαζόταν ρετροανάλυση για να βρούμε ποιό απο τα δύο αν-πασάν ήταν το κλειδί).
Εδώ θα δούμε το πρόβλημα-166, του Άντερσον, το οποίο έχει διαγώνια συμμετρία. Το πιόνι c6 μπορεί να πάει στο c5, αλλά δεν μπορεί να πάει στο d6.

	(Πρόβλημα 166) Άντερσον (William Anderson), HM, Ideal Mate Review, 1984 Βοηθητικό σε 5 κινήσεις h#5 (2+4)
[R7/8/2p5/3k4/4q3/8/6r1/7K]

Κλειδί: 1.Rg1+
1...Kh2 2.Rc1 Kg3 3.Qe2 Kf4 4.Rc5 Kf5 5.Qc4 Rd8#


Κλείνουμε την παρουσίαση με ένα ωραίο αδημοσίευτο πρόβλημα του γνωστού σκακιστή (Σ. Ο. Περιστερίου, ELO 2225) Εμμανουήλ Πανταβού. Η συμμετρία εδώ είναι ως προς κέντρο (μοναδικό σημείο που είναι το μέσον της απόστασης οποιωνδήποτε δύο όμοιων ετερόχρωμων κομματιών).

	(Πρόβλημα 167) Εμμανουήλ Πανταβός (Pantavos Emmanuel), αδημοσίευτο, 05/05/2008 Βοηθητικό σε 2 κινήσεις, Ντούπλεξ (2 λύσεις) h#2 duplex 2.1.1.1 (4+4)
[8/5p2/8/1S2kr2/1RK2s2/8/1P6/8]

Παίζουν τα μαύρα
1.Sd5 Kd3 2.f6 Re4#
1.Ke4 Rb3 2.Re5 Sd6#

Παίζουν τα λευκά
1.Sd4 Kd6 2.b3 Rc5#
1.Kc5 Rf6 2.Rc4 Sd3#

(Ευχαριστούμε τον κ. Πανταβό).