Μίλαν Βούξεβιτς

Ο Μίλαν Ράντογε Βούξεβιτς (Milan Radoje Vukcevich), που γεννήθηκε στο Βελιγράδι Γιουγκοσλαβίας στις 11 Μαρτίου 1937 και πέθανε στο Κλίβελαντ των Η.Π.Α. στις 10 Μαΐου 2003, ήταν σπουδαίος επιστήμονας, αγωνιστικός σκακιστής και συνθέτης σκακιστικών προβλημάτων.

Το 1955 κέρδισε το πρωτάθλημα νέων της Γουγκοσλαβίας, και έφερε ισοπαλία σε ματς έξι παρτίδων με τον Δανό Λάρσεν (Bent Larsen). Το 1958 έγινε Διεθνής Μαιτρ στο αγωνιστικό σκάκι. Το 1960 συμμετείχε στην σκακιστική Ολυμπιάδα της Λειψίας (Leipzig) με την Γιουγκοσλαβική ομάδα, και επίσης έφερε την δεύτερη καλύτερη επίδοση στην σκακιστική σπουδαστική Ολυμπιάδα στο Λένινγκραντ (Leningrad). Το 1963 μετακόμισε και εγκαταστάθηκε στο Οχάιο των Η.Π.Α. (Ohio, U.S.A.).

Ο Βούξεβιτς προτίμησε την επιστημονική σταδιοδρομία από την σκακιστική, και μόλις έφθασε στις Η.Π.Α. μπήκε στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (Massachusetts Institute of Technology, M.I.T.). Στην συνέχεια δίδαξε στο Case Western Reserve University του Κλίβελαντ (Οχάιο) επί εξαετία και μετά προσλήφθηκε από την Τζένεραλ Ελέκτρικ (General Electric), και έγινε επιστημονικός προϊστάμενος το 1989. Προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ στην Χημεία και συνέγραψε δυο επιστημονικά βιβλία.

Ο Βούξεβιτς ασχολήθηκε με το αγωνιστικό σκάκι. Το 1969 ισοβάθμησε στην πρώτη θέση στο ανοιχτό σκακιστικό τουρνουά των Η.Π.Α., μαζί με τους Μπένκο (Pal Benko) και Μπισγκάγερ (Arthur Bisguier). Το 1975 τερμάτισε τρίτος στο σκακιστικό πρωτάθλημα των Η.Π.Α., μπροστά από τους Ρεσέβσκι (Samuel Reshevsky), Μπίρνε (Robert Byrne), Μπένκο και Μπισγκάγερ, μεταξύ άλλων. Στο διάστημα 1976 με 1979 έπαιζε με σκακιστικές ομάδες εταιρειών τηλεφωνίας, επιτυγχάνοντας επίδοση 16.5 βαθμών σε 22 αγώνες, όπου νίκησε τους Σεϊράβαν (Yasser Seirawan), Ντε Φίρμιαν (Nick De Firmian), Σάμκοβιτς (Leonid Shamkovich) και Μπισγκάγερ.

Ο Βούξεβιτς έγινε περισσότερο γνωστός ως συνθέτης σκακιστικών προβλημάτων παρά ως παίκτης παρτίδων, αφού ήταν ο πρώτος Αμερικανός πολίτης που τιμήθηκε με τον τίτλο του Διεθνούς GM σύνθεσης (International Grandmaster in Composition) από την Διεθνή Σκακιστική Ομοσπονδία (F.I.D.E.). Το 1981 δημοσίευσε το “Σκάκι από τον Μίλαν : Προβλήματα και παρτίδες του Δρ. Μίλαν Ρ. Βούξεβιτς” (Chess by Milan) και το 1998 περιλήφθηκε στο Σκακιστικό Πάνθεον των Η.Π.Α. και ήταν το δεύτερο πρόσωπο (μετά τον Σαμ Λόιντ (Sam Loyd)) που περιλαμβανόταν εκεί για επιτεύγματα στην σκακιστική σύνθεση. Πάντοτε δήλωνε με ευγνωμοσύνη ότι όλα τα χρωστούσε στον δάσκαλό του, Τριαντάφυλλο Σιαπέρα.

Μετά τον θάνατό του δημιουργήθηκε προς τιμή του το “Υπερκύπελο Βούξεβιτς” (Vukcevich Super Cup).

Οι συνθέσεις του Βούξεβιτς έχουν συγκεντρωθεί στο “Οι Σκακιστικές μου συνθέσεις” (My Chess Compositions) του 2003. Έκανε συνθέσεις σε όλα τα είδη, Ορθόδοξα, Αντίστροφα, Βοηθητικά, Mυθικά (με μυθικά κομμάτια ή Ρετροανάλυση) και Σπουδές.

---

Έχουμε ήδη παρουσιάσει ένα βοηθητικό ντούπλεξ πρόβλημα του Βούξεβιτς. Εδώ θα δούμε ένα πρόβλημά του, που χρειάζεται ρετροανάλυση.

	(Πρόβλημα 157) Μ. Βούξεβιτς (M. Vukcevich), “Problem”, 1966 Τα λευκά παίρνουν πίσω μία κίνηση και μετά κάνουν ματ σε 3 κινήσεις. (Ρετροανάλυση) W(-1) #3 retro (10+10)
[r3k2S/1p6/2pPP1pp/s7/3p2Pp/3Pp3/1P2P1PK/5R2]

Όποια κίνηση κι αν είχε παίξει τελευταία ο λευκός, μπορεί να την ανακαλέσει και μετά να δοκιμάσει να παίξει [1.Sxg6? ( > 2.Rf8#)], αλλά ο μαύρος έχει άμυνα [1...0-0-0!]. Στο πρόβλημα αυτό πρέπει να σκεφθούμε ποια κίνηση πρέπει να ανακαλέσει ο λευκός για να μη μπορεί να αμυνθεί με ροκέ ο μαύρος. Η λύση είναι η εξής:

Ο λευκός ανακαλεί μία κίνηση 1.e5xd6 e.p., δηλαδή υποτίθεται ότι ο μαύρος είχε παίξει προηγουμένως d7-d5 και το πιόνι αυτό πάρθηκε εν διελεύσει.
Η νέα θέση, με λευκό πιόνι στο e5 και μαύρο πιόνι στο d7, συνεπάγεται ότι ο μαύρος δεν έχει πια δικαίωμα για ροκέ! Η συνέχεια είναι
1.Sxg6! ( > 2.Rf8#) d5
2.exd6 e.p. ~
3.Rf8#

Γιατί δεν έχει δικαίωμα ο μαύρος να κάνει ροκέ; Ας μελετήσουμε την νέα θέση, με τον σκελετό των πιονιών χωρίς τα κομμάτια, στο διάγραμμα-158.

	(Διάγραμμα 158) Βοηθητικό διάγραμμα σκελετού πιονιών, αφού έχει ανακαλέσει μία κίνηση ο λευκός στο Πρόβλημα-157 του Μ. Βούξεβιτς (M. Vukcevich), (8+9)
[2b5/1p1p4/2p1P1pp/4P3/3p2Pp/3Pp3/1P2P1P1/5B2]

Όπως βλέπουμε στο διάγραμμα-158, οι λευκοτετράγωνοι Αξιωματικοί μαύρος Bc8 και λευκός Bf1 πάρθηκαν στο αρχικό τους τετράγωνο χωρίς να έχουν κινηθεί ποτέ. Το μαύρο πιόνι f7 πήρε δύο λευκά κομμάτια και πήγε στην στήλη-h, και το πιόνι a7 πήρε τρία λευκά κομμάτια και πήγε στο d4. Πάρθηκαν λοιπόν πέντε λευκά κομμάτια ενώ λείπουν τέσσερα, η λευκή Βασίλισσα Q, ένας λευκός Πύργος R, ο μαυροτετράγωνος λευκός Αξιωματικός Bc1, και ένας λευκός Ίππος S. Το πέμπτο λευκό κομμάτι προήλθε από προαγωγή του μοναδικού πιονιού που λείπει, του a2, το οποίο πήγε μέχρι το a7 και
(1) ή το a7 προήχθη στο a8, άρα ο μαύρος Πύργος Ra8 έχει κινηθεί και δεν υπάρχει δικαίωμα ροκέ για τα μαύρα,
(2) ή το a7 προήχθη παίρνοντας κάποιο μαύρο κομμάτι στο b8.

Όμως ο σκελετός των λευκών πιονιών αποδεικνύει ότι η δεύτερη υπόθεση είναι ψευδής. Το πιόνι h2 πήρε ένα μαύρο κομμάτι και πήγε στην στήλη-g. Το πιόνι f2 πήρε ένα μαύρο κομμάτι και πήγε στην στήλη-e (στο e6). Το πιόνι c2 πήρε δύο μαύρα κομμάτια και πήγε στην στήλη-e (στο e5). Πάρθηκαν λοιπόν τέσσερα μαύρα κομμάτια και λείπουν ακριβώς τέσσερα, η μαύρη Βασίλισσα Q, ένας μαύρος Πύργος R, ο μαυροτετράγωνος μαύρος Αξιωματικός Bf8, και ένας μαύρος Ίππος S. Δεν περισσεύει μαύρο κομμάτι για να παρθεί από το πιόνι a7 στο τετράγωνο b8, ούτε έγινε προαγωγή σε μαύρο κομμάτι αφού δεν λείπει μαύρο πιόνι.

Άρα έχει κινηθεί ο Ra8 και ο μαύρος δεν έχει δικαίωμα να αμυνθεί με ροκέ.