Μικρές σπουδές, 4 από 6, του Παναγιώτη Κονιδάρη

Δημοσιεύεται σε συνέχειες ένα σπουδαίο κείμενο του Παναγιώτη Κονιδάρη, συγγραφέα σκακιστή και φαρμακοποιού από το Μεγανήσι Λευκάδας, σχετικά με τις σπουδές.
Οι σπουδές είναι συνθέσεις (δηλαδή δεν έχουν οπωσδήποτε προκύψει σε κάποια παρτίδα, αλλά είναι έργο κάποιου συνθέτη), που έχουν στόχο να αναδείξουν κρυφές δυνατότητες στα φινάλε.
Εδώ ο συνθέτης και λύτης Κονιδάρης επιλέγει να παρουσιάσει μερικές αξιομνημόνευτες σπουδές, εξηγώντας με γλαφυρό τρόπο το πώς λύνονται.

Μέρος πρώτο, εδώ : http://kallitexniko-skaki.blogspot.gr/2016/11/1-6.html

Μέρος δεύτερο εδώ : http://kallitexniko-skaki.blogspot.gr/2016/11/2-6.html

Μέρος τρίτο εδώ : http://kallitexniko-skaki.blogspot.gr/2016/11/3-6.html

---

Μέρος 4ον

Φινάλε πύργου εναντίον ελαφρού κομματιού

Ενδιαφέρον φινάλε εδώ έχουμε κυρίως όταν η πλευρά με το ελαφρύ έχει και πιόνι.
Ας ξεκινήσουμε με κάτι κλασικό.

A. Troitzky, tb19# 320, 1911

Win

1.e7 Rh6+ 
2.Kf5! (θυμόμαστε τον Σααβέδρα, φαντάζομαι) 2…Rh5+
3.Kf4 Rh4+ 
4.Kf3 Rh3+ 
5.Kf2 Rh2+ 
6.Ke1! Rh1+ 
7.Kd2! Rh2+ 
8.Kd3 Rh3+ 
9.Kd4 Rh4+ 
10. Kd5 Rh5+ 
11.Kd6 Rh6+ 

12.Nf6! (Ο λευκός κατέβηκε την σκάλα του Σααβέδρα, την ανέβηκε από την άλλη μεριά, και τώρα θυσιάζει τον ίππο για να την ξανακατεβεί! Θαυμάσιο, έτσι;
Και φυσικά με πρακτικό ενδιαφέρον) 12…Rxf6+ 
13.Kd5! Rf5+ 
14.Kd4 Rf4+ 
15.Kd3 Rf3+ 
16.Ke2 +-






Άλλη μια χρήσιμη μανούβρα στο πύργος/ίππος:

M. Platov-V. Platov, td20#1057, 1907

Win

1.b7 Rd5+ 
2.Kb6 Rd8 
3.Nd6+! Ke3 (3...Rxd6+ 4.Kc7 +-)
4.Nc8 Rd1

5.Nd6!! (τώρα ο πύργος δεν έχει πρόσβαση στο d8!) 5…Rb1+ 
6.Nb5 +-












Καλά είναι βέβαια να κερδίζεις με διαφορά κάτω, αλλά μερικές φορές θέλει προσοχή στις παγίδες του πύργου:

D. Gurgenidge, Mhedruli, 3rd prize, 1975

Win

1.Ne2! (Λάθος ήταν το 1.Kc4? Rd2 2.Kc3 Rd5! 3.c8=Q Rc5+! 4.Qxc5 πατ!) 1…Ka5! 
2.Kc4! (Κι εδώ ήταν λάθος 2.c8=Q? λόγω 2…Rc3+! 3.Nc3 –το δεύτερο πατ!) 2…Rd6! 
3.Nd4! (3.c8=Q? Rc6+ 4.Qxc6 –το τρίτο πατ!) 3…Rc6+!
4.Nxc6+ Kb6! (και αποφεύγοντας την παγίδα του 4ου πατ …)
5.c8=R! +-





Με αξιωματικό τα πράγματα είναι εξίσου ενδιαφέροντα, αν όχι περισσότερο, και μπορεί να λάβουν χώρα επικές μάχες.

H. Mattison, Rigaer Rundschau, 1914

Win

Το βασικό μέλημα του αξιωματικού σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να κλείνει τις γραμμές -με τον έναν ή τον άλλο τρόπο- στον πύργο, ώστε να προωθηθεί το πιόνι. Στην προσπάθειά του αυτή κάνει…όργια!
1.Be3+ (κλείνει την «ε») 1…Kb7 
2.e7 Rxa3 (πηγαίνει προς a8, ή απειλεί να φάει xe3)
3.Ba7!! (κλείνει την «α») 3…Ra1
(3…Kxa7 4.Kf4! Ra4+ 5.Kf5 Ra5+ 6.Kf6 Ra6+ 7.Kf7 +-)
4.Kf4! (για να παίζει Be3 και να κλείνει ξανά την στήλη) 4…Rf1+ 
5.Bf2! Rxf2+ 
6.Ke3! (Saavedra) 6…Rf1 
7.Ke2 +-

D. Matsonashvili - R. Tavariani, Gantiadi- 5th prize, 1974

Win

1.Bc4!! (Τι να κάνει τώρα ο μαύρος;
Αν κόψει, απλά 2.b7 με την αγαπημένη μας θέση.
Αν πάλι 1…Rh1 2.b7 Rh8 3.Be6+ Kg5 4.Bc8 +-
Δεν σώζει όμως ούτε το 1…Ra1+ 2.Ba2! Rf1 3.b7 Rf8 4.Be6+ Kh4 5.Bc8 Rf3+ 6.Kb2! Rf2+ 7.Kc3 Rf3+ 8.Kc4 Rf4+ 9.Kc5 και τέρμα τα σαχ. Οπότε … ) 1…Rc3+! 
2.Kb4 Re3 
3.b7 Re8 
4.Be6+! Kg5 (δεν αλλάζουν και πολλά με το 4…Kf3)
5.Bc8 Re1

6.Be6!! (προσέξτε ότι είναι αντίστοιχη με την μανούβρα του ίππου που είδαμε νωρίτερα) 6…Re4+
7.Kc3 Re3+
8. Kd4 +- (Ο γενναίος αξιωματικός κρατάει και το b3!).











Ακόμα κι αν καταφέρει να ανέβει τελικά στην σοφίτα (8η) ο πύργος, μπορεί να υποφέρει από έλλειψη χώρου.

E. Pogosjants, ts23, 1978

Win

1.f7 Rh1+ (1…Rd8 2.Be8 +-)
2.Kg6 Rh8 
3.Kg7 Rc8! 
4.Bd7!! Rb8
5.Be8 Rb7 
6.Bc6+, +-







Μην φανταστείτε ότι είναι πολύ καλύτερα τα πράγματα αν ο κακός βασιλιάς ελέγχει το τετράγωνο προαγωγής, σε περίπτωση που κάνει το ίδιο και ο φου:

M. Matous, Italia, 1st prize, 1985

Win

1.d6! (λάθος είναι το βιαστικό 1.c7? Rc3 2.Kb6 Ke5 3.Bf7 Kd6=) 1…Ke6
2.d7 Ke7 (2...Rd3 3.Bg4+ Ke7 4.c7 +-
ή και 2…Rg8 3.Be8 Ke7 4.c7 +-)
3.Kb6 Kd8 
4.c7+! Kxd7 
5.Be8+! Kc8 
6.Bf7! (το θηρίο τώρα κρατάει τα πάντα και απειλεί και ματ στο e6!) 6…Re3

7.Bc4!! (νέα απειλή, από το a6 αυτή τη φορά, ενώ συγχρόνως κρατάει τα σαχ από τα b3/e6!
Προσέξτε ότι δεν ήταν εξίσου καλό το 7.Bd5? Re8! 8.Bb7+ Kd7 9.Bc6+ Kc8! 10.Bxe8 pat!) 7…Re8 
8.Kc6!  με ματ.










Ενίοτε βέβαια ο κακός πύργος έχει κι αυτός τα τρικ του, αλλά μασάει η κατσίκα ταραμά;
Ε λοιπόν, ούτε ο αξιωματικός!

B. Sidorov, tr11, 1st comm., 1979

Win

Προφανώς δεν μπορούμε να προάγουμε αμέσως λόγω του σαχ από το h2. Από την άλλη απειλεί να σκαρφαλώσει στο a8…

1.Ba5+!! Kf1! (1…Rxa5 2.h8=Q)
2.Kg3! Rg2+ (2…Ra3+ 3.Kh2! πάει προς h1 +-)
3.Kh3 Kg1! 
4.Bc7! Kh1!
(πονηρός! 5.h8=Q? Rh2+ 6.Bxh2 pat, αλλά…)
5.Kh4! Rg8! 
6.hxg8=B/N! +- Όχι βέβαια ντάμα ή πύργο, λόγω του νέου πατ.

Το πρόγραμμά μας συνεχίζεται με ένα ζεϊμπέκικο από τον φου-μαντσού:

L. Prokes, to01, 1948

Win

Αν τρέξατε να παίξετε 1.c8=Q? τζάμπα σκοτώνομαι ο μαζέτας. Μετά από 1…Rb8! 2.Qxb8 =
Ούτε βέβαια το 1.Bd3? Rh4 προς h8 είναι σόι. Και τότε;

1. Ba2!! Rh4 (1…Kxa2 2.c8=Q, δεν υπάρχει πια πατ)
2. Bg8! Rb4 
3. Bd5!! (άλα! Μερακλώθηκα!) 3…Rb5 (Αν 3...Rb8+ cxb8=B/N! +-)
4. Bc6! Rh5 
5. Kd8 Rh8+ 
6. Be8 +-


Ακόμα όμως κι όταν βρίσκεται στην άμυνα ο φου παραμένει παιχνιδιάρης.

I. Gazoni, Ceskoslovensky Sah, 1934

Draw

1.Kg3 Kc2
Το σχέδιο του μαύρου είναι να κινεί τον βασιλιά σε άσπρα τετράγωνα, ώστε να μην υπάρχει σαχ και να βρει την ευκαιρία να απειλήσει με μια κίνηση του πύργου τον φου, ώστε να μην χάνει ξερά το πιόνι. Ο φου όμως αρχίζει το κρυφτούλι, πίσω από την πλάτη του ξένου ρουά.
2.Bc5! Kb3 (2…Kd3 3.Bd6! Kc4 4.Kg2 = )
3.Bb6! Ka4 
4.Ba7! Kb5
5.Bb8! Kc6 
6.Kg2 Rb1 
7.Bxh2= 

Ο Κασπαριάν αναρωτιέται γιατί μια τέτοια σπουδή με θεωρητικό ενδιαφέρον δεν υπάρχει σε κανένα βιβλίο για φινάλε. Έλα ντε. Πολλές θέσεις ακόμα μπορεί να διαλέξει κανείς σε αυτό το κεφάλαιο, αλλά ας θυμόμαστε αυτές και θα είμαστε ευχαριστημένοι. Για τους μελλοντικούς αντιπάλους μας δεν μπορώ να πω το ίδιο.

Φινάλε ελαφρού εναντίον ελαφρού κομματιού

Το κύριο χαρακτηριστικό τέτοιων φινάλε (εκτός του ότι είναι σπαστικά) είναι η κυριαρχία, (domination στα ελληνικά). Δεν αποτελούν εξαίρεση όμως και τα τακτικά στοιχεία. Ιδιαίτερα τα φινάλε του καστανά (με φου/φου) έχουν κάμποσα τρικ:

M. Liburkin, “64”, 1939

Win

Η θεσούλα μοιάζει θνησιγενής. Ένα ιατρικό θαύμα ίσως;

1.h6 (απειλεί 2.Bb2) 1…Bc3
2.Bf8 b4 (αν 2…Bd2 3.h7 Bc3 4.Bb4! +-)
3.Bg7 Kf1!



Πώς μπορεί κανείς να κάνει πρόοδο εδώ;
Η θέση είναι «παγωμένη».
Κι όμως:

4.Kh2 Kf2
5.Kh3 Kf3
6.Kh4 Kf4
7.Bxc3! bxc3
8.h7 c2
9.h8=Q c1=Q
10.Qh6+!  Το «τρικ»! Να προσελκυστεί ο ρουά στο f4.

Ο αξιωματικός που αμύνεται τα καταφέρνει να σταματάει το πιόνι όταν έχει χώρο να αλλάζει διαγωνίους γρήγορα. Αλλιώς…




Ας δούμε μια σχετική σπουδή που συμπυκνώνει πολλά τακτικά και στρατηγικά στοιχεία που πρέπει να γνωρίζουμε.

L. Silaev, 4th HM, Golden Fleece Ty, 1986

Win

1.Ba5! Ba3 (ο φου δεν παίρνεται, αφού ο βασιλιάς μας ελέγχει το c3)
2.g6 Bf8
3.Bb4! Bh6
4.Bd2 Bg7
5.Bc3 Bh6
6.Kd3 Kg3
7.Ke4 Kg4
8.Bf6! Bg7!
9.Ke5 (όχι βέβαια 9.Bxg7?? Kg5 = ) 9…Kh5
10.Kf5 Kh6

Αυτή είναι η κρίσιμη θέση.
Θέλουμε να την επαναφέρουμε, αλλά με την κίνηση στον μαύρο (mutual zz).
Λάθος είναι 11.Be7? Bb2! =
11.Bg5+! Kh5
12.Be7! Kh6
13.Bf6!  (και ιδού η θέση του τελευταίου διαγράμματος, αλλά ο μαύρος δεν έχει πια κινήσεις αναμονής) 13…Bf8
14.Bc3 Bg7
15.Bd2+ Kh5
16.Bg5! +-
(16…Bc3 17.Bf6 ή
16…Bf8 17.Kf6 Be7+ 18.Kf7!)


Και στις περιπτώσεις που αμύνεται ο αξιωματικός συνεχίζει να είναι kinky.

H. Weenink, Tijdschrift KNSB, 1918

Draw

1.Bc3+ Kd1
2.Kb1! (όχι 2.Bxa5? Kc2 -+
ή 2.Kb2? a4 3.Ka3 Kc2 -+) 2…a4
3.Bf6! Ba5
4.Bc3! a3 (4…Bxc3 pat)
5.Bxa5 a2+
6.Ka1! (όχι 6.Kb2? a1=Q+! 7.Kxa1 Kc2 8.Bc3 Kxc3 9.Kb1 b2-+) 6…Kc2
7.Bc3! Kxc3 pat!




Έχει κι άλλα τέτοια, εδώ σε μια κατασκευή απλή και καθημερινή:

V. Bron, 4th HM, ws05, 1972

Draw

1.Bc7+ Ke4
2.Bxg3 Kf3
3.Bf2! d3!
4.Kf1! d2 (4…Bxf2=)
5.Be1!! d1Q =








Ο Αξιωματικός υπερτερεί του ίππου λόγω βεληνεκούς και ταχείας μεταφοράς (κούριερ, που λέμε), ιδίως όταν έχει πιόνια και στις δύο πτέρυγες. Κι ο ίππος όμως έχει τις μέρες του:

M. Dimentberg, Sahmaty v SSSR, HM, 1949

Win

1.Kd7! (με ιδέα 2.Kc7, να ελέγχει το c6) 1…Kd5
2.Kc7 Bc6
3.Ne4! zz

Μια ακόμα χρήσιμη θέση για να θυμάται κανείς. Και μην μου αγχώνεστε. Εδώ θυμάστε καμιά 10αριά ανοίγματα με 15 βαριάντες έκαστο, από 20 κινήσεις η κάθε μία. Σε αυτές τις απλές θεσούλες που σας προτείνω θα κολλήσετε;
3…Be8
4.Nf6+ +- (3…Ba4/b5 4.Nc3+, +-)



Ας δούμε άλλη μια περίπτωση domination του ίππου επί του φου:

O. Pervakov, sp.HM, wm09 tm81, 1986

Win

Ο λευκός ελέγχει το c3 οπότε ο αξιωματικός πρέπει να βρει άλλη πόρτα για την διαγώνιο α1-θ8. Αμ δε!

1.Nf5! Ba5
2.Nd6+! Kd7
3.h6! Bb6
4.Kd3! (προσέξτε πόσο μεθοδικά κλείνει ο λευκός τις «τρύπες» εισόδου) 4...Bd8
5.Ne4 Bc7
6.Nf6+Ke6
7.h7!


Και μια εκπληκτική σπουδή κυριαρχίας ίππου επί του φου, από τον ιδανικότερο χειριστή ίππων (όπως λέμε χειριστής γερανού).

A. Troitzky, td20#1465, 1914

Win

Δείτε το (όπως και όλα τα προβλήματα έως τώρα) σα να είναι παρτίδα. Πώς μπορεί κανείς να κερδίσει εδώ; Μπορεί σε τόσο ανοιχτή σκακιέρα να κυριαρχήσει ο ίππος-«κογιότ» του αξιωματικού-«μπιπ-μπιπ»;

1.b6! Kd6
2.Ne7!! 
Απίστευτο! Μέσα σε 2 κινήσεις γύρισε ο κόσμος ανάποδα! Και για όσους δεν έχουν ακόμα πειστεί ας δοκιμάσουν να παίξουν κάτι. 1…Kxe7 2.b7+-, 1…Bh7 2.e3! +-, 1…Bf7(e6) 2.b7! Kc7 3.Nc6! Kxb7 4.Nd8+! +-,
1…Bc4(b3) 2.b7! Kc7 3.Nc6 Kxb7 4.Na5+! +- Ο ίππος διαφεντεύει όλη σχεδόν την διαγώνιο- άμεσα ή έμμεσα!

2…Ba2
3.Κd2! (3.Kd1? Bb3+ 4.Kd2 Ba4!=) 3…e3+
4.Kc1!! +-, αφού ο αξιωματικός δεν έχει πια ούτε το b1 στην διάθεσή του, ούτε στον ήλιο μοίρα.
Respect!
Κι επίσης σπουδαίο μάθημα για την δύναμη που κρύβει ο ίππος σε τέτοια φινάλε.








Την επιδίωξη του domination έχει και ο αξιωματικός όταν είναι με τους καλούς (εμείς είμαστε αυτοί). Και γιατί να μην την έχει δηλαδή; Στο πηγάδι κατούρησε;

G. Zachodjakin, 1st prize, t001#543, 1931

Win

Ο μαύρος ρουά δεν μπορεί να πλησιάσει το πιόνι και ο ίππος είναι άσχημα τοποθετημένος. Οπότε πάμε να τον στριμώξουμε:
1.Kc5! Nc7
2.Kd6 Ne8+ (2…Na8? 3.Kc6 +-)
3.Ke7! Ng7 (3…Nc74.Kf7+-)
4.Bg6! (domination!) 4…Kg8
5.Bf7+ Kh7
6.Kf6 Kh8
Ωραία μέχρι εδώ. Ο μαύρος όμως έχει σκοπό να κουνιέται μεταξύ h7-h8 μέχρι να μας πάρει ο ύπνος.
Πώς θα κάνουμε πρόοδο;

7.Ke5!! (Εεεεπ! Τι γίνεται εδώ;! Εντάξει, μετά από 7.Kg6? Ne6! 8.Bxe6 =, αλλά πού πάει ετούτος;) 7…Κh7
8.Ke4! (τι κάνει ο ζουρλός;) 8…Kh8
9.Kf4 Kh7
10.Kg4! (Ααααα! Μά’στα. Ντομινέισο, και μάλιστα από πίσω. Πολύ sexy) 10…Κh8
11.g6! +-








Το φινάλε γαϊδούρι vs μουλαριού είναι και το πιο σπαστικό απ’ όλα. Κάποτε μας λέγανε ότι ισχύουν περίπου οι κανόνες των φινάλε των πιονιών. Εντούτοις κάτι τέτοιο δεν μπορεί να έχει ιδιαίτερη αξία εφόσον τα γαϊδούρια κλωτσάνε περίεργα.

Θα δούμε μόνο μια σπουδή που συγκεντρώνει κάμποσα στοιχεία από τα τρικ τόσο της επίθεσης, όσο και της άμυνας.

A. Maksimovskikh, ts23#02, 1979

Draw

1.Kh3 Ka5! (Δεν κάνει 1…Kb6 2.Kxh4 Kc5 3.Kg4 Kd4 4.Na3! c3 5.Nb5+ = )
2.Kxh4 Ka4!
3.Kg4 Kb4!

Τι παίζεις τώρα πουλί μου;

4.Kf5!! (Αν 4.Kf4? Nd2! 5.Nxd2 c3! 6.Nf3 c2 7.Ne1 c1=Q+, -+ κι αν 4.Kf3? Nd2+! 5.Nxd2 c3! 6.Ne4 c2 7.Nf2 Kc4!, -+ Τώρα όμως …) 4…Nd2!
5.Nxd2 c3
6.Nf3! c2
7.Ne1! c1=Q
8.Nd3+ =








Με περισσότερα ελαφρά κομμάτια στην σκακιέρα οι σπουδές αρχίζουν να μην μοιάζουν πια και τόσο πρακτικά φινάλε, ωστόσο υπάρχουν κάποιες που εξακολουθούν να έχουν θεωρητικό ενδιαφέρον.

Να μια κλασική:

E. Pogosjants, tz18, 1977

Draw

Ο λευκός για να κάνει νούλα πρέπει να εξαφανίσει το μαύρο πιόνι, δίχως να χάσει τον ίππο, αλλιώς…

1.Ng2! h3
2.Nf4+ Kf5
3.Nxh3 Be1!
4.Ng1 Ng3+
5.Kh4! Ne2+
6.Kh3 Nxg1+
7.Kg2 Ne2
8.Kf1=


Και, για να κλείσει η ενότητα, μια σπουδή ακόμα που μου ανασύρει πολλές μνήμες από τον συνθέτη της. Εκείνον δηλαδή τον άνθρωπο, που με μύησε στο καλλιτεχνικό (και που τώρα φτιάχνει προβλήματα στον παράδεισο).

Kyriakos Frangoulis, ts31#3549,1981

Draw

1.Kg6! (1.Bxb3? Be2! και ο μαύρος έχει μια θεωρητική νικηφόρα θέση) 1…h5
2.Bd1+ Kh4
3.Kh6! (3.Bxh5? Be8+ -+) 3…Be8
(εναλλακτικά 3…Nd4 4.Bxh5 Nf5+ 5.Kg6 Bd3 6.Be2! = )
4.Bxb3 Kg3

O μαύρος απειλεί να σπρώξει το πιόνι με νίκη.

Τι μπορεί να κάνει κανείς;

5.Ba4!! Bf7
6.Bb3! Be8
7.Ba4 =