Μικρές σπουδές, 3 από 6, του Παναγιώτη Κονιδάρη

Δημοσιεύεται σε συνέχειες ένα σπουδαίο κείμενο του Παναγιώτη Κονιδάρη, συγγραφέα σκακιστή και φαρμακοποιού από το Μεγανήσι Λευκάδας, σχετικά με τις σπουδές.
Οι σπουδές είναι συνθέσεις (δηλαδή δεν έχουν οπωσδήποτε προκύψει σε κάποια παρτίδα, αλλά είναι έργο κάποιου συνθέτη), που έχουν στόχο να αναδείξουν κρυφές δυνατότητες στα φινάλε.
Εδώ ο συνθέτης και λύτης Κονιδάρης επιλέγει να παρουσιάσει μερικές αξιομνημόνευτες σπουδές, εξηγώντας με γλαφυρό τρόπο το πώς λύνονται.

Μέρος πρώτο, εδώ : http://kallitexniko-skaki.blogspot.gr/2016/11/1-6.html

Μέρος δεύτερο εδώ : http://kallitexniko-skaki.blogspot.gr/2016/11/2-6.html

---

Μέρος 3ον

Φινάλε πύργων

Το πιο συχνό φινάλε που μπορεί να προκύψει σε μια παρτίδα είναι, θαρρώ, αυτό των πύργων. Πολλά καλά βιβλία (και ορισμένα κακά) έχουν ασχοληθεί διεξοδικά με το θέμα και έχουν εδώ και δεκαετίες διατυπωθεί οι βασικοί μηχανισμοί που τα διέπουν.
Οι γενικοί κανόνες θεωρώ ότι είναι γνωστοί (βασιλιάς κοντά στο πιόνι, αποκοπή του αντίπαλου βασιλιά, «γέφυρα», πύργος πίσω από το πιόνι κτλ).
Πολλοί από αυτούς βέβαια έχουν προκύψει από σπουδές, οι οποίες συνεχίζουν να δίνουν εκπληκτικά παραδείγματα που αξίζει να γνωρίζει κανείς για να χειριστεί τα φινάλε πύργων.
Θα δούμε εδώ αρκετές σπουδές, κάποιες λιγότερο γνωστές στο ευρύ κοινό, αλλά με εξαιρετικό θεωρητικό ενδιαφέρον.

Emmanouel Lasker, td23, 1890

 
Win

Μια απλή θέση για αρχή, του Εμμανουήλ (όχι του Μανωλά, ήταν αγέννητος τότε). Αν δεν υπήρχε το ενοχλητικό πιόνι h2 θα αρκούσε μια τυπική «γέφυρα». Τώρα όμως που ο πύργος μας είναι δεσμευμένος στην «θ» τι γίνεται; Προσέξτε:

1.Kb7 Rb2+
2.Ka7 Rc2
3.Rh5+! Ka4
4.Kb6! Rb2+
5.Ka6 Rc2
6.Rh4+! Ka3
7.Kb6 Rb2+
8.Ka5! Rc2
9.Rh3+! Ka2

10.Rxh2! +-

Αυτό το κάρφωμα (ή «σταυρός» αν προτιμάτε) είναι πολύ συνηθισμένο και ισχυρό όπλο για τέτοια φινάλε.










E. Pekkover, Szachy, 1-2 prize, 1958

Win

Γιατί στο δαίμονα να χάνει ο μαύρος εδώ πέρα; Δείτε την μανούβρα, μπορεί να σας χρειαστεί.
1.e6 Kc7
2.e7 Rf4+
3.Ke8 Rd4 (όχι βέβαια 3…Rf3 4.Rc1+ Kd6 4.Kd8 +-)
4.Kf7! Rf4+
5.Ke6 Re4+
6.Kf6 Rf4+ (6...Re3 7.Rxd3! +-)
7.Ke5! Rf3

8.Ke4 Rf2
9.Kxd3! (9.Rxd3? Re2+ 10.Re3 Rxe3+ 11.Kxe3 Kd7 = ) 9...Kd7
10.Ke3+! +-

Άλλο ένα μάθημα από τον Gurgenidge στην συνέχεια.

Στο τέλος θα του ζητήσω ποσοστά του Γεωργιανού.






D. Gurgenidge, Sahmaty v SSSR, 1st Prize, 1981

Win

Ο συνθέτης εμπνεύστηκε την σπουδή από μια βαριάντα (που δεν παίχτηκε) παρτίδας του Κάρποβ. Ο λευκός βασιλιάς είναι πολύ μακριά. Πώς θα πλησιάσει χωρίς να αποκοπεί από τον μαύρο πύργο; Να δοκιμάσουμε το γιουρούσι; Και δεν το δοκιμάζουμε, αλλά να ξέρετε, δεν οδηγεί παρά σε θεωρητική νούλα:
1.Kb3? Rh5!! 2.g7 Rg5 3.Kc4 Kg2 4.Κd4 Kg3 5.Ke4 Kg4 6.Rf7 Kg3
7.Ra7 Kg4 8.Ra1 Kh3 9.Rh1+ Kg2 10.Rh7 Kg3 11.Rh1 Kg2= Άρα;
1.g7 Rb8!
2.Rb7!! (Αυτές είναι κινήσεις! Η προσπάθεια με 2.Rf7 Rg8 3.Kb3 Kg2 4.Kc4 Kg35.Kd5 Kg4 6.Ke6 Kg5 είναι επίσης θεωρητική ισοπαλία) 2…Rc8!
3.Kb3 Kg2
4.Rc7! Rd8
5.Kc4 Kg3
6.Rd7! Re8
7.Kd5 Kg4
8.Re7! Rg8
9.Ke6 Kg5
10.Kf7 +-
Αυτή είναι η διαφορά. Ο Πύργος έφτιαξε σκάλα στον βασιλιά του για τον παράδεισο του f7!

Και μιας και το ξεφτιλίσαμε με τον Γκουργκενίτζε, δεν θα τον πείραζε να του δανειστούμε άλλη μια σπουδούλα.

D. Gurgenidge, (από βιβλίο με μινιατούρες του), 2005

 
Draw

Συνήθως όταν η ισχυρή πλευρά ελέγχει το τετράγωνο προαγωγής -όπως εδώ- κερδίζει, εκτός κι αν ο πύργος έχει αρκετό χώρο για να δίνει πλάγια σαχ. Θα δούμε όμως και μια άλλη εκδοχή.

1.Kg1 e3 (1…Rf7 2.Rb2+ Kd3 3.Rb3+ etc = )
2.Rb2+ Ke1
3.Rb1+ Ke2

4.Ra1!! (4.Rb2+? Kf3 5.Rxf2+ exf2+ 6.Kf1 Kg3 -+) 4…Kf3
5.Rf1! Ke2
6.Ra1 Kf3
7.Rf1! Kg3
8.Rxf2 exf2+
9.Kf1 Kf3=

Και τώρα ένα πιο απλό παράδειγμα, που αν δεν το κατέχεις, γίνεται απείρως πιο πολύπλοκο.




I. Vanchura, 28 Rijen, 1926

Draw

Ωραία, και blind να παίζεις βλέπεις ότι πρέπει να πλησιάσει ο βασιλιάς. Έχει λοιπόν σημασία το πώς; Παίζω πχ 1.Kd7 και μετά από…
Στοπ! Μέτρημα! Γιατί έχει επίσης σημασία να υπάρχει «και μετά»…
Αν 1.Κd7? Kb7 2.Kd6 Kb6 3.Kd5 Kb5 4.Kd4 Kb4 5.Kd3 Kb3 zz!

Προσέξτε αυτήν την θέση. Όποιος παίζει, την έβαψε (mutual zugzwang)! και είναι σειρά του λευκού. Συνεχίζουμε το μέτρημά μας προς επιβεβαίωση: 6.Kd2 Ra2 7.Kd3 Ra8 8.Rxc2 Rd8+, -+

Πάμε και στην λύση της σπουδής που οδηγεί στην ίδια θέση, αλλά με την κίνηση στον μαύρο!
1.Ke7!! (ένα τετράγωνο δίπλα όλη η διαφορά του κόσμου!) 1…Ka7
2.Ke6! Ka6
3.Ke5! Ka5
4.Ke4! Ka4
5.Ke3! Ka3 (5...Kb3 6.Kd3! zz)
6.Kd2! Kb3
7.Kd3 (άνω διάγραμμα) Ra2
8.Kd2 Ra8
9.Rxc2 Rd8+
10.Kc1! =

Η αδύναμη πλευρά έχει κι άλλους λαγούς στο καπέλο. Μια από τις πιο συνηθισμένες είναι το πατ (αγαπημένο βίτσιο των συνθετών) το οποίο έχει την συνήθεια να εμφανίζεται ακόμα κι εκεί που δεν το φαντάζεσαι.

T. Gorgiev, “64”, 1936

Draw

Πώς θα αμυνθούμε εδώ πέρα; Μια ιδέα είναι να πάμε ντουγρού πάνω στο δολοφονικό πιόνι: 1.Rb1? Rb8 2.Kg5 Ke7 3.Kf4 Kd6 4.Ke3 Kc5 5.Kd2 Kb4 6.Kc1 Rc8+! 7.Kd2 (7.Kb2 Rc2+ 8.Ka1 Ra2#) 7…Ka3 -+
Άλλη ιδέα; Α, ναι, να αποκόψουμε τον ρουά. Μόνο που άλλος θα ξεκοπεί τελικά: 1.Re1? Re8! 2.Rd1 Ke7 3.Kg5 Rf8! 4.Kg4 Ke6 -+ Απογοήτευση;
1.Κg5! Ke7 (1…b2  3.Rb1 Rb8 4.Kf4=)
2.Kf4 Kd6
3.Ke3 Kc5
4.Kd2 Kb4
Και τώρα πουλάκια μου; Surprise!

5.Kc1! Ra1+
6.Kb2! Rxg1 pat!

Συγγνώμη, αλλά μόλις με ειδοποίησαν από το κοντρόλ ότι θέλει να κάνει μια παρέμβαση επί του θέματος και ο παλιόφιλος ο Grigoriev:







N. Grigoriev, “64”, IV Prize, 1937

Draw

Κοιτάξτε την θέση καλά. Εν ανάγκη σκεπάστε τον υπολογιστή με ένα χαρτί, ένα σεμεδάκι, κάτι τελοσπάντων για να μην κρυφοκοιτάξετε παρακάτω. Τι θα παίζατε σε αυτή την θέση; Όσο κι αν δεν το πιστεύετε, μόνο μια κίνηση κερδίζει. Μέχρι να το σκεφτείτε να πω ότι θα ήθελα σαν τρελός να δείξω αυτήν την θέση στους 100 κορυφαίους GM του κόσμου (χωρίς να πω ότι είναι σπουδή) και να τους ζητήσω να μου προτείνουν κίνηση για τα λευκά. Θα διακινδυνεύσω την πρόβλεψη ότι θα πάρω μόνο 20-25 % σωστές απαντήσεις, οι μισές από αυτές λόγω χαρισματικής μνήμης. Κι όμως δεν είναι παρά μια απλή, απλούστατη θεσούλα, που θα μπορούσε να προκύψει στην σκακιέρα οποιουδήποτε από μας.
Ας δούμε καταρχήν τις φυσιολογικές δοκιμές.
Α) 1.Rg7? Rc4 2.Kd7 (αλλιώς σαχ από το c7) Re4! 3.Kd6 Kc3 4.Kd5 Kd3 -+
B) 1.Rf1? Rc1! 2.Rf2+ Rc2! 3.Rf1 g3 -+
C) 1.Rf1? Rc1! 2.Rf5 Kc2! 3.Rf4 g3 4.Rg4 Rg1 -+
D) 1.Rf4? g3 2.Rg4 Rc3 3.Kf7 Kc2 4.Kg6 Kd2 5.Kh5 Ke2 6.Kh4 Kf2 7.Kh3 Rf3 -+
H τελευταία αυτή βαριάντα όμως είναι που ενέπνευσε τον συνθέτη:
1.Rf5!!!
Τι είναι τούτο; Κανείς δεν κατάλαβε τίποτα. Γι’ αυτό λέω να μελετάμε σπουδές. Δεν παίζονται αυτά σε μια παρτίδα (εκτός φυσικά από τις δικές μας τώρα που τα ξέρουμε). Όλη η προσπάθεια του λευκού θα επικεντρωθεί στο να φέρει την θέση της βαριάντας D, αλλά χωρίς να έχει ό ίδιος την κίνηση! Γιατί; Υπομονή, αξίζει τον κόπο:
1…g3 (τι άλλο; Αν πχ 1…Kc3 2.Rg5 Rc4 3.Kf7 Kd3 4.Kg6 Ke3 5.Kh5 Kf3 6.Kh4 Rf4!? 7.Ra5! g3+ 8.Kh3 με εύκολη νούλα)
2.Rg5! Rc3
3.Kf7 Kc2
4.Kg6 Kd2
5.Kh5 Ke2
6.Kh4 Kf2
7.Kh3 Rf3

   
Το κρίσιμο σημείο. Τώρα ασφαλώς όχι κάνα τιποτένιο 8.Rg8? καταστρέφοντας το αριστούργημα μετά από πχ 8…Rf7 -+. Τουναντίον:
8.Rg4!! (zz) Ra3
9.Rg8 Rf3
10.Rg4! Rf8
11.Rf4+! Rxf4 pat!

Ευχαριστούμε πολύ τον κο Γκριγκόριεβ για την παρέμβασή του, ελπίζουμε την επόμενη φορά να τον έχουμε κοντά μας στο στούντιο (του Παραδείσου).

Κι ετούτη η ενότητα φτάνει στο τέλος της και της αξίζει, φρονώ, ένας γίγαντας. Συνθέτης, όχι όσπριο!

G. Kasparian, KFS-SSSR contest, I mention, 1953

Draw

Ας υποθέσουμε ότι έχουμε πολύ χρόνο στο ρολόι (μολονότι κάτι τέτοιο έχει να μου συμβεί 2 δεκαετίες), οπότε μετράμε με την ησυχία μας.
a)1.Ke5? Rg4! 2.Rd2 Kb7 3.Kd5 Kb6 -+, αποκλειστήκαμε από το final-4.
b)1.Rd3? b2 2.Rb3 Re2! 3.Kf5 Ka7 4.Kf4 Ka6 5.Kf3 Rh2 6.Ke4 Ka5 -+, αργήσαμε και η γκόμενα την κοπάνησε.
c)1.Rd1? Re2! 2.Kf5 Kb7 3.Kf4 Kc6 4.Kf3 Rh2 5.Ke3 Kc5 -+, σκατά - ολέ. Το σωστό είναι:
1.Kf5! b2
2.Rd1 Re2 (2…Kb7 3.Ke4 Kc6 4.Kd3 = )
3.Kf4 Kb7
4.Kf3 Rh2 (4…Rc2 5.Rb1 Kc6 6.Ke3 Kb5 7.Kd3 = )
5.Ke3 Kc6
6.Kd3 Kb5
7.Kc3 Ka4

O μαύρος μας εμπόδισε να καταλάβουμε το b3 και να καθαρίσουμε το πιόνι. Τώρα απειλεί Ka3 προς a2 -+. Και τι κάνουμε; Σωστά, παίζουμε τον πύργο στην «δ», πού όμως; Μακριά άκουσα; Μην υπερβάλουμε κιόλας! Αν 8.Rd8? ο μαύρος δεν θα βγάλει ντάμα! Τότε πράγματι θα σωζόμασταν με 9.Ra8+ και 10.Rb8+. Μετά από 8…b1=N+!! 9.Kc4 (φορσέ) 9…Rc2+ 10.Kd5 Rd2+ -+

Στην θέση του τελευταίου διαγράμματος η μόνη σωστή κίνηση είναι:
8.Rd7!! b1=N+ (8…b1=Q 9.Ra7+ = )
9.Kc4 Rc2+
10.Kd5 Rd2+
11.Ke6 και κρατάει τον πύργο.

Ο Κασπαριάν έχει δώσει εκπληκτικές σπουδές σε φινάλε πύργων, ειδικά με πύργο και δύο πιόνια εναντίον πύργου, είναι όμως φοβερά στρατηγικές και πολύπλοκες για να σας τις σερβίρω. Και φυσικά πολλοί άλλοι συνθέτες έχουν αλλάξει -και συνεχίζουν να αλλάζουν- την θεωρία στα φινάλε πύργων. Αξίζει να ψάξετε τέτοιες σπουδές, ακόμα κι αν είστε μετρ. Κρύβουν άγνωστους θησαυρούς. Και δεν τους φυλάει και καμιά λάμια, ούτε δράκος, ούτε καταραμένη μούμια. Εκκλησία θα κλέψετε.