Μικρές σπουδές, 4 από 6, του Παναγιώτη Κονιδάρη

Δημοσιεύεται σε συνέχειες ένα σπουδαίο κείμενο του Παναγιώτη Κονιδάρη, συγγραφέα σκακιστή και φαρμακοποιού από το Μεγανήσι Λευκάδας, σχετικά με τις σπουδές.
Οι σπουδές είναι συνθέσεις (δηλαδή δεν έχουν οπωσδήποτε προκύψει σε κάποια παρτίδα, αλλά είναι έργο κάποιου συνθέτη), που έχουν στόχο να αναδείξουν κρυφές δυνατότητες στα φινάλε.
Εδώ ο συνθέτης και λύτης Κονιδάρης επιλέγει να παρουσιάσει μερικές αξιομνημόνευτες σπουδές, εξηγώντας με γλαφυρό τρόπο το πώς λύνονται.

Μέρος πρώτο, εδώ : http://kallitexniko-skaki.blogspot.gr/2016/11/1-6.html

Μέρος δεύτερο εδώ : http://kallitexniko-skaki.blogspot.gr/2016/11/2-6.html

Μέρος τρίτο εδώ : http://kallitexniko-skaki.blogspot.gr/2016/11/3-6.html

---

Μέρος 4ον

Φινάλε πύργου εναντίον ελαφρού κομματιού

Ενδιαφέρον φινάλε εδώ έχουμε κυρίως όταν η πλευρά με το ελαφρύ έχει και πιόνι.
Ας ξεκινήσουμε με κάτι κλασικό.

A. Troitzky, tb19# 320, 1911

Win

1.e7 Rh6+ 
2.Kf5! (θυμόμαστε τον Σααβέδρα, φαντάζομαι) 2…Rh5+
3.Kf4 Rh4+ 
4.Kf3 Rh3+ 
5.Kf2 Rh2+ 
6.Ke1! Rh1+ 
7.Kd2! Rh2+ 
8.Kd3 Rh3+ 
9.Kd4 Rh4+ 
10. Kd5 Rh5+ 
11.Kd6 Rh6+ 

12.Nf6! (Ο λευκός κατέβηκε την σκάλα του Σααβέδρα, την ανέβηκε από την άλλη μεριά, και τώρα θυσιάζει τον ίππο για να την ξανακατεβεί! Θαυμάσιο, έτσι;
Και φυσικά με πρακτικό ενδιαφέρον) 12…Rxf6+ 
13.Kd5! Rf5+ 
14.Kd4 Rf4+ 
15.Kd3 Rf3+ 
16.Ke2 +-






Άλλη μια χρήσιμη μανούβρα στο πύργος/ίππος:

M. Platov-V. Platov, td20#1057, 1907

Win

1.b7 Rd5+ 
2.Kb6 Rd8 
3.Nd6+! Ke3 (3...Rxd6+ 4.Kc7 +-)
4.Nc8 Rd1

5.Nd6!! (τώρα ο πύργος δεν έχει πρόσβαση στο d8!) 5…Rb1+ 
6.Nb5 +-












Καλά είναι βέβαια να κερδίζεις με διαφορά κάτω, αλλά μερικές φορές θέλει προσοχή στις παγίδες του πύργου:

D. Gurgenidge, Mhedruli, 3rd prize, 1975

Win

1.Ne2! (Λάθος ήταν το 1.Kc4? Rd2 2.Kc3 Rd5! 3.c8=Q Rc5+! 4.Qxc5 πατ!) 1…Ka5! 
2.Kc4! (Κι εδώ ήταν λάθος 2.c8=Q? λόγω 2…Rc3+! 3.Nc3 –το δεύτερο πατ!) 2…Rd6! 
3.Nd4! (3.c8=Q? Rc6+ 4.Qxc6 –το τρίτο πατ!) 3…Rc6+!
4.Nxc6+ Kb6! (και αποφεύγοντας την παγίδα του 4ου πατ …)
5.c8=R! +-





Με αξιωματικό τα πράγματα είναι εξίσου ενδιαφέροντα, αν όχι περισσότερο, και μπορεί να λάβουν χώρα επικές μάχες.

H. Mattison, Rigaer Rundschau, 1914

Win

Το βασικό μέλημα του αξιωματικού σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να κλείνει τις γραμμές -με τον έναν ή τον άλλο τρόπο- στον πύργο, ώστε να προωθηθεί το πιόνι. Στην προσπάθειά του αυτή κάνει…όργια!
1.Be3+ (κλείνει την «ε») 1…Kb7 
2.e7 Rxa3 (πηγαίνει προς a8, ή απειλεί να φάει xe3)
3.Ba7!! (κλείνει την «α») 3…Ra1
(3…Kxa7 4.Kf4! Ra4+ 5.Kf5 Ra5+ 6.Kf6 Ra6+ 7.Kf7 +-)
4.Kf4! (για να παίζει Be3 και να κλείνει ξανά την στήλη) 4…Rf1+ 
5.Bf2! Rxf2+ 
6.Ke3! (Saavedra) 6…Rf1 
7.Ke2 +-

D. Matsonashvili - R. Tavariani, Gantiadi- 5th prize, 1974

Win

1.Bc4!! (Τι να κάνει τώρα ο μαύρος;
Αν κόψει, απλά 2.b7 με την αγαπημένη μας θέση.
Αν πάλι 1…Rh1 2.b7 Rh8 3.Be6+ Kg5 4.Bc8 +-
Δεν σώζει όμως ούτε το 1…Ra1+ 2.Ba2! Rf1 3.b7 Rf8 4.Be6+ Kh4 5.Bc8 Rf3+ 6.Kb2! Rf2+ 7.Kc3 Rf3+ 8.Kc4 Rf4+ 9.Kc5 και τέρμα τα σαχ. Οπότε … ) 1…Rc3+! 
2.Kb4 Re3 
3.b7 Re8 
4.Be6+! Kg5 (δεν αλλάζουν και πολλά με το 4…Kf3)
5.Bc8 Re1

6.Be6!! (προσέξτε ότι είναι αντίστοιχη με την μανούβρα του ίππου που είδαμε νωρίτερα) 6…Re4+
7.Kc3 Re3+
8. Kd4 +- (Ο γενναίος αξιωματικός κρατάει και το b3!).











Ακόμα κι αν καταφέρει να ανέβει τελικά στην σοφίτα (8η) ο πύργος, μπορεί να υποφέρει από έλλειψη χώρου.

E. Pogosjants, ts23, 1978

Win

1.f7 Rh1+ (1…Rd8 2.Be8 +-)
2.Kg6 Rh8 
3.Kg7 Rc8! 
4.Bd7!! Rb8
5.Be8 Rb7 
6.Bc6+, +-







Μην φανταστείτε ότι είναι πολύ καλύτερα τα πράγματα αν ο κακός βασιλιάς ελέγχει το τετράγωνο προαγωγής, σε περίπτωση που κάνει το ίδιο και ο φου:

M. Matous, Italia, 1st prize, 1985

Win

1.d6! (λάθος είναι το βιαστικό 1.c7? Rc3 2.Kb6 Ke5 3.Bf7 Kd6=) 1…Ke6
2.d7 Ke7 (2...Rd3 3.Bg4+ Ke7 4.c7 +-
ή και 2…Rg8 3.Be8 Ke7 4.c7 +-)
3.Kb6 Kd8 
4.c7+! Kxd7 
5.Be8+! Kc8 
6.Bf7! (το θηρίο τώρα κρατάει τα πάντα και απειλεί και ματ στο e6!) 6…Re3

7.Bc4!! (νέα απειλή, από το a6 αυτή τη φορά, ενώ συγχρόνως κρατάει τα σαχ από τα b3/e6!
Προσέξτε ότι δεν ήταν εξίσου καλό το 7.Bd5? Re8! 8.Bb7+ Kd7 9.Bc6+ Kc8! 10.Bxe8 pat!) 7…Re8 
8.Kc6!  με ματ.










Ενίοτε βέβαια ο κακός πύργος έχει κι αυτός τα τρικ του, αλλά μασάει η κατσίκα ταραμά;
Ε λοιπόν, ούτε ο αξιωματικός!

B. Sidorov, tr11, 1st comm., 1979

Win

Προφανώς δεν μπορούμε να προάγουμε αμέσως λόγω του σαχ από το h2. Από την άλλη απειλεί να σκαρφαλώσει στο a8…

1.Ba5+!! Kf1! (1…Rxa5 2.h8=Q)
2.Kg3! Rg2+ (2…Ra3+ 3.Kh2! πάει προς h1 +-)
3.Kh3 Kg1! 
4.Bc7! Kh1!
(πονηρός! 5.h8=Q? Rh2+ 6.Bxh2 pat, αλλά…)
5.Kh4! Rg8! 
6.hxg8=B/N! +- Όχι βέβαια ντάμα ή πύργο, λόγω του νέου πατ.

Το πρόγραμμά μας συνεχίζεται με ένα ζεϊμπέκικο από τον φου-μαντσού:

L. Prokes, to01, 1948

Win

Αν τρέξατε να παίξετε 1.c8=Q? τζάμπα σκοτώνομαι ο μαζέτας. Μετά από 1…Rb8! 2.Qxb8 =
Ούτε βέβαια το 1.Bd3? Rh4 προς h8 είναι σόι. Και τότε;

1. Ba2!! Rh4 (1…Kxa2 2.c8=Q, δεν υπάρχει πια πατ)
2. Bg8! Rb4 
3. Bd5!! (άλα! Μερακλώθηκα!) 3…Rb5 (Αν 3...Rb8+ cxb8=B/N! +-)
4. Bc6! Rh5 
5. Kd8 Rh8+ 
6. Be8 +-


Ακόμα όμως κι όταν βρίσκεται στην άμυνα ο φου παραμένει παιχνιδιάρης.

I. Gazoni, Ceskoslovensky Sah, 1934

Draw

1.Kg3 Kc2
Το σχέδιο του μαύρου είναι να κινεί τον βασιλιά σε άσπρα τετράγωνα, ώστε να μην υπάρχει σαχ και να βρει την ευκαιρία να απειλήσει με μια κίνηση του πύργου τον φου, ώστε να μην χάνει ξερά το πιόνι. Ο φου όμως αρχίζει το κρυφτούλι, πίσω από την πλάτη του ξένου ρουά.
2.Bc5! Kb3 (2…Kd3 3.Bd6! Kc4 4.Kg2 = )
3.Bb6! Ka4 
4.Ba7! Kb5
5.Bb8! Kc6 
6.Kg2 Rb1 
7.Bxh2= 

Ο Κασπαριάν αναρωτιέται γιατί μια τέτοια σπουδή με θεωρητικό ενδιαφέρον δεν υπάρχει σε κανένα βιβλίο για φινάλε. Έλα ντε. Πολλές θέσεις ακόμα μπορεί να διαλέξει κανείς σε αυτό το κεφάλαιο, αλλά ας θυμόμαστε αυτές και θα είμαστε ευχαριστημένοι. Για τους μελλοντικούς αντιπάλους μας δεν μπορώ να πω το ίδιο.

Φινάλε ελαφρού εναντίον ελαφρού κομματιού

Το κύριο χαρακτηριστικό τέτοιων φινάλε (εκτός του ότι είναι σπαστικά) είναι η κυριαρχία, (domination στα ελληνικά). Δεν αποτελούν εξαίρεση όμως και τα τακτικά στοιχεία. Ιδιαίτερα τα φινάλε του καστανά (με φου/φου) έχουν κάμποσα τρικ:

M. Liburkin, “64”, 1939

Win

Η θεσούλα μοιάζει θνησιγενής. Ένα ιατρικό θαύμα ίσως;

1.h6 (απειλεί 2.Bb2) 1…Bc3
2.Bf8 b4 (αν 2…Bd2 3.h7 Bc3 4.Bb4! +-)
3.Bg7 Kf1!



Πώς μπορεί κανείς να κάνει πρόοδο εδώ;
Η θέση είναι «παγωμένη».
Κι όμως:

4.Kh2 Kf2
5.Kh3 Kf3
6.Kh4 Kf4
7.Bxc3! bxc3
8.h7 c2
9.h8=Q c1=Q
10.Qh6+!  Το «τρικ»! Να προσελκυστεί ο ρουά στο f4.

Ο αξιωματικός που αμύνεται τα καταφέρνει να σταματάει το πιόνι όταν έχει χώρο να αλλάζει διαγωνίους γρήγορα. Αλλιώς…




Ας δούμε μια σχετική σπουδή που συμπυκνώνει πολλά τακτικά και στρατηγικά στοιχεία που πρέπει να γνωρίζουμε.

L. Silaev, 4th HM, Golden Fleece Ty, 1986

Win

1.Ba5! Ba3 (ο φου δεν παίρνεται, αφού ο βασιλιάς μας ελέγχει το c3)
2.g6 Bf8
3.Bb4! Bh6
4.Bd2 Bg7
5.Bc3 Bh6
6.Kd3 Kg3
7.Ke4 Kg4
8.Bf6! Bg7!
9.Ke5 (όχι βέβαια 9.Bxg7?? Kg5 = ) 9…Kh5
10.Kf5 Kh6

Αυτή είναι η κρίσιμη θέση.
Θέλουμε να την επαναφέρουμε, αλλά με την κίνηση στον μαύρο (mutual zz).
Λάθος είναι 11.Be7? Bb2! =
11.Bg5+! Kh5
12.Be7! Kh6
13.Bf6!  (και ιδού η θέση του τελευταίου διαγράμματος, αλλά ο μαύρος δεν έχει πια κινήσεις αναμονής) 13…Bf8
14.Bc3 Bg7
15.Bd2+ Kh5
16.Bg5! +-
(16…Bc3 17.Bf6 ή
16…Bf8 17.Kf6 Be7+ 18.Kf7!)


Και στις περιπτώσεις που αμύνεται ο αξιωματικός συνεχίζει να είναι kinky.

H. Weenink, Tijdschrift KNSB, 1918

Draw

1.Bc3+ Kd1
2.Kb1! (όχι 2.Bxa5? Kc2 -+
ή 2.Kb2? a4 3.Ka3 Kc2 -+) 2…a4
3.Bf6! Ba5
4.Bc3! a3 (4…Bxc3 pat)
5.Bxa5 a2+
6.Ka1! (όχι 6.Kb2? a1=Q+! 7.Kxa1 Kc2 8.Bc3 Kxc3 9.Kb1 b2-+) 6…Kc2
7.Bc3! Kxc3 pat!




Έχει κι άλλα τέτοια, εδώ σε μια κατασκευή απλή και καθημερινή:

V. Bron, 4th HM, ws05, 1972

Draw

1.Bc7+ Ke4
2.Bxg3 Kf3
3.Bf2! d3!
4.Kf1! d2 (4…Bxf2=)
5.Be1!! d1Q =








Ο Αξιωματικός υπερτερεί του ίππου λόγω βεληνεκούς και ταχείας μεταφοράς (κούριερ, που λέμε), ιδίως όταν έχει πιόνια και στις δύο πτέρυγες. Κι ο ίππος όμως έχει τις μέρες του:

M. Dimentberg, Sahmaty v SSSR, HM, 1949

Win

1.Kd7! (με ιδέα 2.Kc7, να ελέγχει το c6) 1…Kd5
2.Kc7 Bc6
3.Ne4! zz

Μια ακόμα χρήσιμη θέση για να θυμάται κανείς. Και μην μου αγχώνεστε. Εδώ θυμάστε καμιά 10αριά ανοίγματα με 15 βαριάντες έκαστο, από 20 κινήσεις η κάθε μία. Σε αυτές τις απλές θεσούλες που σας προτείνω θα κολλήσετε;
3…Be8
4.Nf6+ +- (3…Ba4/b5 4.Nc3+, +-)



Ας δούμε άλλη μια περίπτωση domination του ίππου επί του φου:

O. Pervakov, sp.HM, wm09 tm81, 1986

Win

Ο λευκός ελέγχει το c3 οπότε ο αξιωματικός πρέπει να βρει άλλη πόρτα για την διαγώνιο α1-θ8. Αμ δε!

1.Nf5! Ba5
2.Nd6+! Kd7
3.h6! Bb6
4.Kd3! (προσέξτε πόσο μεθοδικά κλείνει ο λευκός τις «τρύπες» εισόδου) 4...Bd8
5.Ne4 Bc7
6.Nf6+Ke6
7.h7!


Και μια εκπληκτική σπουδή κυριαρχίας ίππου επί του φου, από τον ιδανικότερο χειριστή ίππων (όπως λέμε χειριστής γερανού).

A. Troitzky, td20#1465, 1914

Win

Δείτε το (όπως και όλα τα προβλήματα έως τώρα) σα να είναι παρτίδα. Πώς μπορεί κανείς να κερδίσει εδώ; Μπορεί σε τόσο ανοιχτή σκακιέρα να κυριαρχήσει ο ίππος-«κογιότ» του αξιωματικού-«μπιπ-μπιπ»;

1.b6! Kd6
2.Ne7!! 
Απίστευτο! Μέσα σε 2 κινήσεις γύρισε ο κόσμος ανάποδα! Και για όσους δεν έχουν ακόμα πειστεί ας δοκιμάσουν να παίξουν κάτι. 1…Kxe7 2.b7+-, 1…Bh7 2.e3! +-, 1…Bf7(e6) 2.b7! Kc7 3.Nc6! Kxb7 4.Nd8+! +-,
1…Bc4(b3) 2.b7! Kc7 3.Nc6 Kxb7 4.Na5+! +- Ο ίππος διαφεντεύει όλη σχεδόν την διαγώνιο- άμεσα ή έμμεσα!

2…Ba2
3.Κd2! (3.Kd1? Bb3+ 4.Kd2 Ba4!=) 3…e3+
4.Kc1!! +-, αφού ο αξιωματικός δεν έχει πια ούτε το b1 στην διάθεσή του, ούτε στον ήλιο μοίρα.
Respect!
Κι επίσης σπουδαίο μάθημα για την δύναμη που κρύβει ο ίππος σε τέτοια φινάλε.








Την επιδίωξη του domination έχει και ο αξιωματικός όταν είναι με τους καλούς (εμείς είμαστε αυτοί). Και γιατί να μην την έχει δηλαδή; Στο πηγάδι κατούρησε;

G. Zachodjakin, 1st prize, t001#543, 1931

Win

Ο μαύρος ρουά δεν μπορεί να πλησιάσει το πιόνι και ο ίππος είναι άσχημα τοποθετημένος. Οπότε πάμε να τον στριμώξουμε:
1.Kc5! Nc7
2.Kd6 Ne8+ (2…Na8? 3.Kc6 +-)
3.Ke7! Ng7 (3…Nc74.Kf7+-)
4.Bg6! (domination!) 4…Kg8
5.Bf7+ Kh7
6.Kf6 Kh8
Ωραία μέχρι εδώ. Ο μαύρος όμως έχει σκοπό να κουνιέται μεταξύ h7-h8 μέχρι να μας πάρει ο ύπνος.
Πώς θα κάνουμε πρόοδο;

7.Ke5!! (Εεεεπ! Τι γίνεται εδώ;! Εντάξει, μετά από 7.Kg6? Ne6! 8.Bxe6 =, αλλά πού πάει ετούτος;) 7…Κh7
8.Ke4! (τι κάνει ο ζουρλός;) 8…Kh8
9.Kf4 Kh7
10.Kg4! (Ααααα! Μά’στα. Ντομινέισο, και μάλιστα από πίσω. Πολύ sexy) 10…Κh8
11.g6! +-








Το φινάλε γαϊδούρι vs μουλαριού είναι και το πιο σπαστικό απ’ όλα. Κάποτε μας λέγανε ότι ισχύουν περίπου οι κανόνες των φινάλε των πιονιών. Εντούτοις κάτι τέτοιο δεν μπορεί να έχει ιδιαίτερη αξία εφόσον τα γαϊδούρια κλωτσάνε περίεργα.

Θα δούμε μόνο μια σπουδή που συγκεντρώνει κάμποσα στοιχεία από τα τρικ τόσο της επίθεσης, όσο και της άμυνας.

A. Maksimovskikh, ts23#02, 1979

Draw

1.Kh3 Ka5! (Δεν κάνει 1…Kb6 2.Kxh4 Kc5 3.Kg4 Kd4 4.Na3! c3 5.Nb5+ = )
2.Kxh4 Ka4!
3.Kg4 Kb4!

Τι παίζεις τώρα πουλί μου;

4.Kf5!! (Αν 4.Kf4? Nd2! 5.Nxd2 c3! 6.Nf3 c2 7.Ne1 c1=Q+, -+ κι αν 4.Kf3? Nd2+! 5.Nxd2 c3! 6.Ne4 c2 7.Nf2 Kc4!, -+ Τώρα όμως …) 4…Nd2!
5.Nxd2 c3
6.Nf3! c2
7.Ne1! c1=Q
8.Nd3+ =








Με περισσότερα ελαφρά κομμάτια στην σκακιέρα οι σπουδές αρχίζουν να μην μοιάζουν πια και τόσο πρακτικά φινάλε, ωστόσο υπάρχουν κάποιες που εξακολουθούν να έχουν θεωρητικό ενδιαφέρον.

Να μια κλασική:

E. Pogosjants, tz18, 1977

Draw

Ο λευκός για να κάνει νούλα πρέπει να εξαφανίσει το μαύρο πιόνι, δίχως να χάσει τον ίππο, αλλιώς…

1.Ng2! h3
2.Nf4+ Kf5
3.Nxh3 Be1!
4.Ng1 Ng3+
5.Kh4! Ne2+
6.Kh3 Nxg1+
7.Kg2 Ne2
8.Kf1=


Και, για να κλείσει η ενότητα, μια σπουδή ακόμα που μου ανασύρει πολλές μνήμες από τον συνθέτη της. Εκείνον δηλαδή τον άνθρωπο, που με μύησε στο καλλιτεχνικό (και που τώρα φτιάχνει προβλήματα στον παράδεισο).

Kyriakos Frangoulis, ts31#3549,1981

Draw

1.Kg6! (1.Bxb3? Be2! και ο μαύρος έχει μια θεωρητική νικηφόρα θέση) 1…h5
2.Bd1+ Kh4
3.Kh6! (3.Bxh5? Be8+ -+) 3…Be8
(εναλλακτικά 3…Nd4 4.Bxh5 Nf5+ 5.Kg6 Bd3 6.Be2! = )
4.Bxb3 Kg3

O μαύρος απειλεί να σπρώξει το πιόνι με νίκη.

Τι μπορεί να κάνει κανείς;

5.Ba4!! Bf7
6.Bb3! Be8
7.Ba4 =

Μικρές σπουδές, 3 από 6, του Παναγιώτη Κονιδάρη

Δημοσιεύεται σε συνέχειες ένα σπουδαίο κείμενο του Παναγιώτη Κονιδάρη, συγγραφέα σκακιστή και φαρμακοποιού από το Μεγανήσι Λευκάδας, σχετικά με τις σπουδές.
Οι σπουδές είναι συνθέσεις (δηλαδή δεν έχουν οπωσδήποτε προκύψει σε κάποια παρτίδα, αλλά είναι έργο κάποιου συνθέτη), που έχουν στόχο να αναδείξουν κρυφές δυνατότητες στα φινάλε.
Εδώ ο συνθέτης και λύτης Κονιδάρης επιλέγει να παρουσιάσει μερικές αξιομνημόνευτες σπουδές, εξηγώντας με γλαφυρό τρόπο το πώς λύνονται.

Μέρος πρώτο, εδώ : http://kallitexniko-skaki.blogspot.gr/2016/11/1-6.html

Μέρος δεύτερο εδώ : http://kallitexniko-skaki.blogspot.gr/2016/11/2-6.html

---

Μέρος 3ον

Φινάλε πύργων

Το πιο συχνό φινάλε που μπορεί να προκύψει σε μια παρτίδα είναι, θαρρώ, αυτό των πύργων. Πολλά καλά βιβλία (και ορισμένα κακά) έχουν ασχοληθεί διεξοδικά με το θέμα και έχουν εδώ και δεκαετίες διατυπωθεί οι βασικοί μηχανισμοί που τα διέπουν.
Οι γενικοί κανόνες θεωρώ ότι είναι γνωστοί (βασιλιάς κοντά στο πιόνι, αποκοπή του αντίπαλου βασιλιά, «γέφυρα», πύργος πίσω από το πιόνι κτλ).
Πολλοί από αυτούς βέβαια έχουν προκύψει από σπουδές, οι οποίες συνεχίζουν να δίνουν εκπληκτικά παραδείγματα που αξίζει να γνωρίζει κανείς για να χειριστεί τα φινάλε πύργων.
Θα δούμε εδώ αρκετές σπουδές, κάποιες λιγότερο γνωστές στο ευρύ κοινό, αλλά με εξαιρετικό θεωρητικό ενδιαφέρον.

Emmanouel Lasker, td23, 1890

 
Win

Μια απλή θέση για αρχή, του Εμμανουήλ (όχι του Μανωλά, ήταν αγέννητος τότε). Αν δεν υπήρχε το ενοχλητικό πιόνι h2 θα αρκούσε μια τυπική «γέφυρα». Τώρα όμως που ο πύργος μας είναι δεσμευμένος στην «θ» τι γίνεται; Προσέξτε:

1.Kb7 Rb2+
2.Ka7 Rc2
3.Rh5+! Ka4
4.Kb6! Rb2+
5.Ka6 Rc2
6.Rh4+! Ka3
7.Kb6 Rb2+
8.Ka5! Rc2
9.Rh3+! Ka2

10.Rxh2! +-

Αυτό το κάρφωμα (ή «σταυρός» αν προτιμάτε) είναι πολύ συνηθισμένο και ισχυρό όπλο για τέτοια φινάλε.










E. Pekkover, Szachy, 1-2 prize, 1958

Win

Γιατί στο δαίμονα να χάνει ο μαύρος εδώ πέρα; Δείτε την μανούβρα, μπορεί να σας χρειαστεί.
1.e6 Kc7
2.e7 Rf4+
3.Ke8 Rd4 (όχι βέβαια 3…Rf3 4.Rc1+ Kd6 4.Kd8 +-)
4.Kf7! Rf4+
5.Ke6 Re4+
6.Kf6 Rf4+ (6...Re3 7.Rxd3! +-)
7.Ke5! Rf3

8.Ke4 Rf2
9.Kxd3! (9.Rxd3? Re2+ 10.Re3 Rxe3+ 11.Kxe3 Kd7 = ) 9...Kd7
10.Ke3+! +-

Άλλο ένα μάθημα από τον Gurgenidge στην συνέχεια.

Στο τέλος θα του ζητήσω ποσοστά του Γεωργιανού.






D. Gurgenidge, Sahmaty v SSSR, 1st Prize, 1981

Win

Ο συνθέτης εμπνεύστηκε την σπουδή από μια βαριάντα (που δεν παίχτηκε) παρτίδας του Κάρποβ. Ο λευκός βασιλιάς είναι πολύ μακριά. Πώς θα πλησιάσει χωρίς να αποκοπεί από τον μαύρο πύργο; Να δοκιμάσουμε το γιουρούσι; Και δεν το δοκιμάζουμε, αλλά να ξέρετε, δεν οδηγεί παρά σε θεωρητική νούλα:
1.Kb3? Rh5!! 2.g7 Rg5 3.Kc4 Kg2 4.Κd4 Kg3 5.Ke4 Kg4 6.Rf7 Kg3
7.Ra7 Kg4 8.Ra1 Kh3 9.Rh1+ Kg2 10.Rh7 Kg3 11.Rh1 Kg2= Άρα;
1.g7 Rb8!
2.Rb7!! (Αυτές είναι κινήσεις! Η προσπάθεια με 2.Rf7 Rg8 3.Kb3 Kg2 4.Kc4 Kg35.Kd5 Kg4 6.Ke6 Kg5 είναι επίσης θεωρητική ισοπαλία) 2…Rc8!
3.Kb3 Kg2
4.Rc7! Rd8
5.Kc4 Kg3
6.Rd7! Re8
7.Kd5 Kg4
8.Re7! Rg8
9.Ke6 Kg5
10.Kf7 +-
Αυτή είναι η διαφορά. Ο Πύργος έφτιαξε σκάλα στον βασιλιά του για τον παράδεισο του f7!

Και μιας και το ξεφτιλίσαμε με τον Γκουργκενίτζε, δεν θα τον πείραζε να του δανειστούμε άλλη μια σπουδούλα.

D. Gurgenidge, (από βιβλίο με μινιατούρες του), 2005

 
Draw

Συνήθως όταν η ισχυρή πλευρά ελέγχει το τετράγωνο προαγωγής -όπως εδώ- κερδίζει, εκτός κι αν ο πύργος έχει αρκετό χώρο για να δίνει πλάγια σαχ. Θα δούμε όμως και μια άλλη εκδοχή.

1.Kg1 e3 (1…Rf7 2.Rb2+ Kd3 3.Rb3+ etc = )
2.Rb2+ Ke1
3.Rb1+ Ke2

4.Ra1!! (4.Rb2+? Kf3 5.Rxf2+ exf2+ 6.Kf1 Kg3 -+) 4…Kf3
5.Rf1! Ke2
6.Ra1 Kf3
7.Rf1! Kg3
8.Rxf2 exf2+
9.Kf1 Kf3=

Και τώρα ένα πιο απλό παράδειγμα, που αν δεν το κατέχεις, γίνεται απείρως πιο πολύπλοκο.




I. Vanchura, 28 Rijen, 1926

Draw

Ωραία, και blind να παίζεις βλέπεις ότι πρέπει να πλησιάσει ο βασιλιάς. Έχει λοιπόν σημασία το πώς; Παίζω πχ 1.Kd7 και μετά από…
Στοπ! Μέτρημα! Γιατί έχει επίσης σημασία να υπάρχει «και μετά»…
Αν 1.Κd7? Kb7 2.Kd6 Kb6 3.Kd5 Kb5 4.Kd4 Kb4 5.Kd3 Kb3 zz!

Προσέξτε αυτήν την θέση. Όποιος παίζει, την έβαψε (mutual zugzwang)! και είναι σειρά του λευκού. Συνεχίζουμε το μέτρημά μας προς επιβεβαίωση: 6.Kd2 Ra2 7.Kd3 Ra8 8.Rxc2 Rd8+, -+

Πάμε και στην λύση της σπουδής που οδηγεί στην ίδια θέση, αλλά με την κίνηση στον μαύρο!
1.Ke7!! (ένα τετράγωνο δίπλα όλη η διαφορά του κόσμου!) 1…Ka7
2.Ke6! Ka6
3.Ke5! Ka5
4.Ke4! Ka4
5.Ke3! Ka3 (5...Kb3 6.Kd3! zz)
6.Kd2! Kb3
7.Kd3 (άνω διάγραμμα) Ra2
8.Kd2 Ra8
9.Rxc2 Rd8+
10.Kc1! =

Η αδύναμη πλευρά έχει κι άλλους λαγούς στο καπέλο. Μια από τις πιο συνηθισμένες είναι το πατ (αγαπημένο βίτσιο των συνθετών) το οποίο έχει την συνήθεια να εμφανίζεται ακόμα κι εκεί που δεν το φαντάζεσαι.

T. Gorgiev, “64”, 1936

Draw

Πώς θα αμυνθούμε εδώ πέρα; Μια ιδέα είναι να πάμε ντουγρού πάνω στο δολοφονικό πιόνι: 1.Rb1? Rb8 2.Kg5 Ke7 3.Kf4 Kd6 4.Ke3 Kc5 5.Kd2 Kb4 6.Kc1 Rc8+! 7.Kd2 (7.Kb2 Rc2+ 8.Ka1 Ra2#) 7…Ka3 -+
Άλλη ιδέα; Α, ναι, να αποκόψουμε τον ρουά. Μόνο που άλλος θα ξεκοπεί τελικά: 1.Re1? Re8! 2.Rd1 Ke7 3.Kg5 Rf8! 4.Kg4 Ke6 -+ Απογοήτευση;
1.Κg5! Ke7 (1…b2  3.Rb1 Rb8 4.Kf4=)
2.Kf4 Kd6
3.Ke3 Kc5
4.Kd2 Kb4
Και τώρα πουλάκια μου; Surprise!

5.Kc1! Ra1+
6.Kb2! Rxg1 pat!

Συγγνώμη, αλλά μόλις με ειδοποίησαν από το κοντρόλ ότι θέλει να κάνει μια παρέμβαση επί του θέματος και ο παλιόφιλος ο Grigoriev:







N. Grigoriev, “64”, IV Prize, 1937

Draw

Κοιτάξτε την θέση καλά. Εν ανάγκη σκεπάστε τον υπολογιστή με ένα χαρτί, ένα σεμεδάκι, κάτι τελοσπάντων για να μην κρυφοκοιτάξετε παρακάτω. Τι θα παίζατε σε αυτή την θέση; Όσο κι αν δεν το πιστεύετε, μόνο μια κίνηση κερδίζει. Μέχρι να το σκεφτείτε να πω ότι θα ήθελα σαν τρελός να δείξω αυτήν την θέση στους 100 κορυφαίους GM του κόσμου (χωρίς να πω ότι είναι σπουδή) και να τους ζητήσω να μου προτείνουν κίνηση για τα λευκά. Θα διακινδυνεύσω την πρόβλεψη ότι θα πάρω μόνο 20-25 % σωστές απαντήσεις, οι μισές από αυτές λόγω χαρισματικής μνήμης. Κι όμως δεν είναι παρά μια απλή, απλούστατη θεσούλα, που θα μπορούσε να προκύψει στην σκακιέρα οποιουδήποτε από μας.
Ας δούμε καταρχήν τις φυσιολογικές δοκιμές.
Α) 1.Rg7? Rc4 2.Kd7 (αλλιώς σαχ από το c7) Re4! 3.Kd6 Kc3 4.Kd5 Kd3 -+
B) 1.Rf1? Rc1! 2.Rf2+ Rc2! 3.Rf1 g3 -+
C) 1.Rf1? Rc1! 2.Rf5 Kc2! 3.Rf4 g3 4.Rg4 Rg1 -+
D) 1.Rf4? g3 2.Rg4 Rc3 3.Kf7 Kc2 4.Kg6 Kd2 5.Kh5 Ke2 6.Kh4 Kf2 7.Kh3 Rf3 -+
H τελευταία αυτή βαριάντα όμως είναι που ενέπνευσε τον συνθέτη:
1.Rf5!!!
Τι είναι τούτο; Κανείς δεν κατάλαβε τίποτα. Γι’ αυτό λέω να μελετάμε σπουδές. Δεν παίζονται αυτά σε μια παρτίδα (εκτός φυσικά από τις δικές μας τώρα που τα ξέρουμε). Όλη η προσπάθεια του λευκού θα επικεντρωθεί στο να φέρει την θέση της βαριάντας D, αλλά χωρίς να έχει ό ίδιος την κίνηση! Γιατί; Υπομονή, αξίζει τον κόπο:
1…g3 (τι άλλο; Αν πχ 1…Kc3 2.Rg5 Rc4 3.Kf7 Kd3 4.Kg6 Ke3 5.Kh5 Kf3 6.Kh4 Rf4!? 7.Ra5! g3+ 8.Kh3 με εύκολη νούλα)
2.Rg5! Rc3
3.Kf7 Kc2
4.Kg6 Kd2
5.Kh5 Ke2
6.Kh4 Kf2
7.Kh3 Rf3

   
Το κρίσιμο σημείο. Τώρα ασφαλώς όχι κάνα τιποτένιο 8.Rg8? καταστρέφοντας το αριστούργημα μετά από πχ 8…Rf7 -+. Τουναντίον:
8.Rg4!! (zz) Ra3
9.Rg8 Rf3
10.Rg4! Rf8
11.Rf4+! Rxf4 pat!

Ευχαριστούμε πολύ τον κο Γκριγκόριεβ για την παρέμβασή του, ελπίζουμε την επόμενη φορά να τον έχουμε κοντά μας στο στούντιο (του Παραδείσου).

Κι ετούτη η ενότητα φτάνει στο τέλος της και της αξίζει, φρονώ, ένας γίγαντας. Συνθέτης, όχι όσπριο!

G. Kasparian, KFS-SSSR contest, I mention, 1953

Draw

Ας υποθέσουμε ότι έχουμε πολύ χρόνο στο ρολόι (μολονότι κάτι τέτοιο έχει να μου συμβεί 2 δεκαετίες), οπότε μετράμε με την ησυχία μας.
a)1.Ke5? Rg4! 2.Rd2 Kb7 3.Kd5 Kb6 -+, αποκλειστήκαμε από το final-4.
b)1.Rd3? b2 2.Rb3 Re2! 3.Kf5 Ka7 4.Kf4 Ka6 5.Kf3 Rh2 6.Ke4 Ka5 -+, αργήσαμε και η γκόμενα την κοπάνησε.
c)1.Rd1? Re2! 2.Kf5 Kb7 3.Kf4 Kc6 4.Kf3 Rh2 5.Ke3 Kc5 -+, σκατά - ολέ. Το σωστό είναι:
1.Kf5! b2
2.Rd1 Re2 (2…Kb7 3.Ke4 Kc6 4.Kd3 = )
3.Kf4 Kb7
4.Kf3 Rh2 (4…Rc2 5.Rb1 Kc6 6.Ke3 Kb5 7.Kd3 = )
5.Ke3 Kc6
6.Kd3 Kb5
7.Kc3 Ka4

O μαύρος μας εμπόδισε να καταλάβουμε το b3 και να καθαρίσουμε το πιόνι. Τώρα απειλεί Ka3 προς a2 -+. Και τι κάνουμε; Σωστά, παίζουμε τον πύργο στην «δ», πού όμως; Μακριά άκουσα; Μην υπερβάλουμε κιόλας! Αν 8.Rd8? ο μαύρος δεν θα βγάλει ντάμα! Τότε πράγματι θα σωζόμασταν με 9.Ra8+ και 10.Rb8+. Μετά από 8…b1=N+!! 9.Kc4 (φορσέ) 9…Rc2+ 10.Kd5 Rd2+ -+

Στην θέση του τελευταίου διαγράμματος η μόνη σωστή κίνηση είναι:
8.Rd7!! b1=N+ (8…b1=Q 9.Ra7+ = )
9.Kc4 Rc2+
10.Kd5 Rd2+
11.Ke6 και κρατάει τον πύργο.

Ο Κασπαριάν έχει δώσει εκπληκτικές σπουδές σε φινάλε πύργων, ειδικά με πύργο και δύο πιόνια εναντίον πύργου, είναι όμως φοβερά στρατηγικές και πολύπλοκες για να σας τις σερβίρω. Και φυσικά πολλοί άλλοι συνθέτες έχουν αλλάξει -και συνεχίζουν να αλλάζουν- την θεωρία στα φινάλε πύργων. Αξίζει να ψάξετε τέτοιες σπουδές, ακόμα κι αν είστε μετρ. Κρύβουν άγνωστους θησαυρούς. Και δεν τους φυλάει και καμιά λάμια, ούτε δράκος, ούτε καταραμένη μούμια. Εκκλησία θα κλέψετε.

Μικρές σπουδές, 2 από 6, του Παναγιώτη Κονιδάρη

Δημοσιεύεται σε συνέχειες ένα σπουδαίο κείμενο του Παναγιώτη Κονιδάρη, συγγραφέα σκακιστή και φαρμακοποιού από το Μεγανήσι Λευκάδας, σχετικά με τις σπουδές.
Οι σπουδές είναι συνθέσεις (δηλαδή δεν έχουν οπωσδήποτε προκύψει σε κάποια παρτίδα, αλλά είναι έργο κάποιου συνθέτη), που έχουν στόχο να αναδείξουν κρυφές δυνατότητες στα φινάλε.
Εδώ ο συνθέτης και λύτης Κονιδάρης επιλέγει να παρουσιάσει μερικές αξιομνημόνευτες σπουδές, εξηγώντας με γλαφυρό τρόπο το πώς λύνονται.

Μέρος πρώτο, εδώ : http://kallitexniko-skaki.blogspot.gr/2016/11/1-6.html

---

Μέρος 2ον

Σπουδές με ελαφρό κομμάτι εναντίον πιονιού / πιονιών

Τα βασικά τα ξέρουν όλοι σε αυτά τα φινάλε. Ο Αξιωματικός συνήθως σταματά πιο εύκολα τα πιόνια, λόγω βεληνεκούς. Με τον ίππο είναι λίγο πιο περίπλοκα τα πράγματα, αλλά έχει κι αυτός τα τρικ του, αφού πολλές φορές δεν επιδιώκει τόσο να μπλοκάρει το πιόνι, όσο το να δημιουργήσει απειλές πιρουνιού, ακόμα και μετά την προαγωγή (αγαπημένο θέμα των συνθετών). Αν βέβαια το κακό πιόνι είναι το «α» ή το «θ», τότε οπωσδήποτε οφείλει να γνωρίζει κάποιος την κλασική μανούβρα, γνωστή από τον 17ο αιώνα. Εδώ από τον μεγάλο Troitzky:

A.Troitzky, 1906

Win

Η μάχη των τέμπο είναι το κρίσιμο ζήτημα εδώ. Ο μαύρος πρέπει να εξαναγκαστεί να στριμωχτεί στην γωνία KAI ο ίππος να βρίσκεται στο κατάλληλο τετράγωνο.

1.Kf3! Kh1
2.Kf2 Kh2
3.Nc3! Kh1
4.Ne4 Kh2
5.Nd2! Kh1
6.Nf1! h2
7.Ng3#


Ας δούμε και το πόσο ενδιαφέρουσες θεωρητικά είναι οι μανούβρες σε ένα τέτοιο φινάλε, και πόση προσοχή χρειάζονται, μέσα από την φημισμένη σπουδή ενός γνωστού μας.

N. Grigoriev, t001#607, 1932

Win

Μια αρχική ιδέα θα ήταν να στριμώξουμε τον ίππο στην γωνία πρώτα: 1.Kc3? Ka4! 2.g5 Nb3 3.Kc4 Nd2+! 4.Kd5 Nf3 5.g6 Nh4! 6.g7 Nf5! 7.g8=Q Ne7+=.
Το ίδιο και η βαριάντα 1.Ke4? Nc2! 2.g5 Nb4 3.Ke5 Nc6+ 4.Kf6 Nb4!! 5.g6 Nd5+ 6.Kf7 Ne3! 7.g7 Nf5 8.g8=Q Nh6+=. Σπρώξτε!
1.g5! Nb3
2.Ke4! Nc5+ (αν 2…Nd2+ 3.Kf4! Nc4 4.g6! Nb6 5.Ke5! Nd7+ 6.Kf5! +-)
3.Kf5! Nb7
4.Ke5! Nc5
5.g6! Nd7+
6.Kf5! +-

Είναι σαφές ότι οι μανούβρες του ίππου θέλουν καλό υπολογισμό. Δείτε ένα έξοχο παράδειγμα για το οποίο ο Σπάσκι έγραψε κάποτε διθυράμβους.

D. Gurgenidze, 64#067, 1970

Draw

Ο ίππος είναι εγκλωβισμένος. Πώς θα κατορθώσει να σταματήσει το «θ»; Όλα θα κριθούν στην πρώτη κίνηση της σπουδής. Ειλικρινά, τι θα παίζατε; Και κυρίως, γιατί θα το παίζατε;

1.Ka3!! (Με λίγο μέτρημα γίνεται προφανές ότι ο λευκός δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει ούτε ένα τέμπο. Πχ. 1.Kb2? Kf7! 2.Kc3 Kg7 3.Kb4 Kxh7 4.Kxb5 h5-+ Τι κακό έχει όμως η άλλη κίνηση του βασιλιά; Παρακολουθήστε: 1.Kb3? Ke6! 2.Nf8+ Kf5 3.Nd7 h5 4.Nc5 h4 5.Nd3 h3 6.Nf2 h2 7.Kb4 Kf4 8.Kxb5 Kf3 9.Nh1 Kg2 -+. Όλα αυτά πρέπει να τα έχει δει ο λευκός εκ των προτέρων για να παίξει το Ka3! Γιατί; ) 1…Ke6!
2.Nf8+ Kf5
3.Nd7 h5
4.Nc5 h4

5.Nb3!! (το b3 προοριζόταν για τον ίππο!) 5…h3
6.Nd2 h2 (αν 6…Kf4 7.Nf1 Kf3 8.Kb4 Kf2 9.Nh2 Kg2 10.Ng4 Kg3 11.Ne3 h2 12.Nf1+=)
7.Nf1! h1=Q
8.Ng3+=








Άλλο ένα χρήσιμο μάθημα από τον Γεωργιανό συνθέτη:

D. Gurgenidze, bt35 #05, 1999

Draw

Προλαβαίνει ο λευκός να προαγάγει μαζί με τον μαύρο; Πού θα πάει ο βασιλιάς; Ας δοκιμάσουμε.
a) 1.Kc8 Nc4! 2.b7 Nd6 -+
b)1.Ka6 Na4! 2.b7 Nc5+ -+
c) 1.Kc6 Nc4 -+,
d)1.Kc7 Na4 2.b7 Nc5 3.b8=Q Na6+ -+
e) 1.Ka7 Nc4 2.b7 Na5 -+. Και τότε τι μένει;
1.Ka8!! Nc4
2.b7 Nb6+
3.Kb8! Nd7+
4.Kc8! (4.Kc7? Nc5! -+) 4...d2
5.Kxd7 d1=Q+
6.Kc7! = γιατί η ντάμα δεν έχει σαχ.

Αυτό βέβαια που κρατάμε από την σπουδή είναι οι χειρουργικοί ελιγμοί του βασιλιά. Όχι πως τα φινάλε με φου θέλουν λιγότερη ακρίβεια. Θεωρώ ότι είναι πασίγνωστα τα βασικά. Για παράδειγμα εξυπακούεται ότι όλοι κατέχουν ότι Α + θ-πιόνι δεν κερδίζουν, αν το πιόνι προάγεται σε τετράγωνο ετερόχρωμο αυτού του Α και ο αντίπαλος βασιλιάς είναι κοντά (υπάρχει μόνο μια εξαίρεση).

Ας δούμε μια ενδιαφέρουσα σχετική θέση, πάλι του Γκουργκενίτζε:

D. Gurgenidge (από μια ρωσική έκδοσή του με μινιατούρες), 2005

Win

Φυσιολογικό θα φαινόταν να κόψουμε το πιόνι: 1.gxh6? Kf6 2.Be4 Kf7 (με ιδέα Κg8-h8 = ) 3.Bh7! (αυτή είναι η εξαίρεση, όπου δεν επιτρέπεται στον βασιλιά να πλησιάσει, όμως προϋποθέτει και τον δικό μας βασιλιά σε σημείο κοντινό στο πιόνι, γιατί τώρα…) 3…Kf6! (απειλή g5-xh6) 4.Bf5 Kf7! = Χρειαζόμαστε και τον βασιλιά:
1.g6! Kf6
2.Be4 h5
3.Kd7! h4
4.Ke8! (πάει προς το f8) 4…Kg7
5.Ke7 h3
6.Ke6 h2
7.Kf5 +- Πάνω στην ώρα!

Και στην άμυνα όμως ο αξιωματικός πολλές φορές υποφέρει.

Y. Akobia - D. Gurgenidge, “EBUR”, 2005

Win

Στην σπουδή αυτή επανακάμπτει ένα προσφιλές μας θέμα…
1.c6 Ba8 (1…Bc8 2.d6 +-)
2.Kc1!! (…η οποζισιόν! Λάθος ήταν το βιαστικό 2.Kc2? Ke2 3.Kc3 Ke3 4.Kc4 Ke4 5.Kc5 Ke5 6.d6 Ke6=.
Δεν βοηθούσε ούτε το 2.c7? Bb7 3.Kc2 Ke2 4.Kc3 Ke3 5.Kc4 Ke4 6.Kc5 Ke5 7.Kb6 Bc8 8.Kc6 Ba6! 9.d6 Ke6 10.d7 Bb5+!=) 2…Kf2
3.Kb2! Ke2
4.Kc2! Kf3
5.Kb3! Ke3
6.Kc3 Kf4
7.Kb4 Ke4
8.Kc4 Ke5
9.Kc5! (zz)

9...Kf6
10.Kd6! Kf7
11.Kd7! +-












Το τελευταίο παράδειγμα της ενότητας είναι διδακτικό (και μαγικό) για μια σειρά λόγους.

V. Jakimtsjik, I Prize, Buletin CSK SSSR, 1967

Win

«Win»;; Θα μας τρελάνεις ρε φίλε; Αρκεί ο μαύρος να αλλάξει το πιονάκι g5 και πάπαλα. Πχ αν 1.Bf8 Kg6 και πρέπει πάντα να κρατάει το f6 γιατί αλλιώς θα σπρώχνει f6 ο μαύρος. Και να κρατάει και τα δεμένα ελεύθερα (ωραίο οξύμωρο παρεμπιπτόντως - 30 χρόνια σκακιστής, πρώτη φορά το πρόσεξα!). Ο Houdinitsjik όμως έχει άλλη άποψη.

1.Kf6! Kg8
2.Bg7 b5 (Δεν σώζει ούτε το 2…c4 3.Bh8!! c3 (3…Kxh8 4.Kxf7 +-) 4.Ke7! c2 5.Bb2 c1=Q 6.Bxc1 Kg7 7.Bb2+ Kg6 8.Bf6 b5 9.Kd6 b4 10.Ke5! (Reti!) b3 11.Kf4! +- στο παρατσάκ!)
3.Bh8!! b4
4.Ke7! c4
5.Be5 c3
6.Kf6 c2
7.Bb2 Kf8

Μέχρι εδώ καλά, αλλά και πάλι, πώς στο καλό θα βγάλεις από την μύγα ξίγκι;

8.Bc1! Kg8
9.Bd2! b3 (αν 9…Kf8 10.Bxb4+, +-)
10.Bc1 Kf8
11.Bb2! (zz) Kg8
12.Ba3! +- 

Περιττό να πω ότι ο αξιωματικός αυτός δικαιούται παράσημο ανδρείας.

Σπουδές με πύργο εναντίον πιονιού / πιονιών

Θεωρητικά ο πύργος κερδίζει. Αλλά θεωρητικά και η Ελλάδα είναι ελεύθερη χώρα, μην το κάνουμε θέμα. Υπάρχουν λοιπόν θέσεις σε αυτά τα φινάλε που πρέπει να γνωρίζουν καλά όλοι οι σκακιστές που σέβονται τον εαυτό τους (ενδεχομένως και αυτοί που έχουν έλλειψη αυτοσεβασμού). Η πιο κλασική είναι πασίγνωστη ως «θέση του Σααβέδρα» (άσχετο, αλλά αυτό το όνομα έδωσα σε έναν Δομηνικανό Ιεροεξεταστή στην «Πανάκεια»), αν και η σπουδή είναι του Barbier. Ο Saavedra υπήρξε σχολιαστής στην αγγλική εφημερίδα που πρωτοδημοσιεύτηκε, εμπλουτίζοντάς την τρόπον τινά.

G. Barbier- F. Saavedra, tg03, 1895

Win

1.c7 Rd6+
2.Kb5! (2.Kc5? Rd1!  προς c1 =) 2...Rd5+
3.Kb4 (3.Kc4?) 3...Rd4+
4.Kb3 (εδώ καλό είναι και το Kc3) 4…Rd3+
5.Kc2 Rd4!

6.c8=R! (αν 6.c8=Q? Rc4+! 7.Qxc4 = ) 6…Ra4
7.Kb3! +-












Προσοχή θέλουν οι περιπτώσεις με «β» ή «η» πιόνια.
Δείτε μια απλή θεσούλα πόσα κρύβει:

D. Gurgenidge, Sportivnar Gazetta, sp. Prize, 1975

Draw

1.b4 Kg2
2.b5 Kf3 (Και τώρα; Εγκαταλείπουμε; Αφού μετά από 3.b6 Ke4 4.Ka6 Kd5 5.b7 Kc6 ο μαύρος προλαβαίνει το πιόνι. Η σωτήρια μανούβρα, διδάσκει ο συνθέτης, είναι να τον εμποδίσουμε να πλησιάσει με τον βασιλιά).
3.Kb6!! Rc1! (η καλύτερη άμυνα- 3…Ke4 4.Kc6 Ke5 5.b6 Ke6 6.b7 = )
4.Ka7 Ke4
5.b6 Kd5
6.b7 Kc6 (αυτή είναι η ιδέα: αν τώρα 7.b8=Q Ra1#)
7.b8=N+! Kc7
8.Na6+ =

Να την θυμάστε αυτήν την θέση, όπως και την επόμενη, είναι πανεύκολο να εμφανιστούν.
Πολύ δε περισσότερο όταν ΞΕΡΟΥΜΕ τι γίνεται σ’ αυτές.

E. Pogosjants, ts 91, 1976

Draw

Αυτή μοιάζει ακόμα χειρότερη θέση από πριν, αφού ο μαύρος ρουά είναι σχετικά κοντύτερα.
Προσέξτε όμως το τελικό «τρικ», είναι πολύ συχνό.

1.g4 Kc4
2.g5! (λάθος είναι τώρα το 2.Kf7? Kd5! 3.g5 Ke5 4.g6 Rf6+! 5.Kg7 Kf5 -+) 2…Kd5
3.g6! (κι εδώ ήταν κακό το 3.Kh7? Re7+ 4.Kh8 Re8+! 5.Kh7 Ke6 6.g6 Kf6 7.g7 Kf7 -+) 3…Ke5!
4.Kh7! Kf6
5.g7 Re7 (αν 5…Re1 6.g8=N+! = )
6.Kh8! Rxg7 =

Αυτό που επίσης πρέπει να επιδιώκουμε αν είμαστε η ισχυρή πλευρά, είναι το να έρθει ο πύργος πίσω από το πιόνι, δίχως να εμποδίζει τον βασιλιά να πλησιάσει.
Το παράδειγμα ενός σπουδαίου θεωρητικού είναι χαρακτηριστικό:

J. Averbach, 2nd sp.prize, ts23# 25, 1981

Win

1.Ke6! e4
2.Rg5! Kf3 (ακριβώς ο ίδιος μηχανισμός ακολουθεί και μετά από 2…Kd3)
3.Rf5+! Kg2
4.Re5! (από πίσω είπαμε!) 4…Kf3
5.Kd5 e3
6.Kd4 e2
7.Kd3 +-





Όσο αβγαταίνουν τα πιόνια τόσο ζορίζεται ο πύργος. Κι αν αυτά είναι προωθημένα, τότε μάλλον αρχίζει να σκέφτεται πώς θα κάνει νούλα. Θεωρητικά, 2 πιόνια στην 6η δεν μπορεί να τα σταματήσει ο πύργος. Εκτός κι αν μπορεί να δημιουργήσει απειλές ματ.

Τη μικρή σπουδή που ακολουθεί την συνοδεύει μια μικρή ιστορία. Την είχα φτιάξει στα φοιτητικά μου χρόνια και αργότερα την βελτίωσα. Τότε δεν είχα βάσεις δεδομένων σπουδών, ούτε φυσικά μηχανάκι. Την είχα δείξει μάλιστα και σε μερικούς Έλληνες μετρ (και έναν Ι.Μ.) και –προς μεγάλη μου έκπληξη– δεν την είχαν λύσει, μόνο ο Νίκος ο Μενδρινός τα είχε καταφέρει, αν θυμάμαι καλά. Μετά από κάποια χρόνια ανακάλυψα ότι μια παρεμφερή ιδέα είχε φτιάξει ο A. Kalinin το 1973. Αυτός βέβαια έβαζε μαύρα πιόνια b4-c3. Στην αρχή στενοχωρήθηκα, αλλά μετά είδα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με την σπουδή του Kalinin. Ο συνθέτης έδινε σαν κλειδί 1.Kf4. H σπουδή του όμως λυνόταν και με 1.Rb8. Είχε dual! Ο Kalinin θα στενοχωρήθηκε ακόμα περισσότερο όταν θα έμαθε ότι την ίδια ακριβώς σπουδή με την δικιά του είχε συνθέσει ο A. Herberg από το 1936! Και η παλιότερη σπουδή ωστόσο έδινε την ίδια λύση, άρα είχε και την ίδια τρύπα. Συμβαίνουν κι αυτά.

Παναγιώτης Κονιδάρης
Panagiotis Konidaris (GRE)
(original)

Win

Στην δουλειά μας τώρα, ο λευκός έχει κάμποσες υποψήφιες κινήσεις, αλλά οι πιο λογικές είναι τρεις.
1.Rc8! (Η μόνη κίνηση που κερδίζει! Αν 1.Rd8? d2 2.Kf4 c2 (Kg2) 3.Rd3+ Kh4 4.Rxd2 c1=Q! και ο πύργος είναι καρφωμένος.
Μια καλύτερη προσπάθεια θα ήταν 1.Kf4?! αλλά κι εδώ μετά από 1…d2! 2.Rg3+ (2.Κf3??- 2.Rg1? c2! -+) 2…Kh2 3.Rd3 Kg2 4.Ke3 Kf1 5.Rd8 Ke1 6.Rh8 d1=N+! = ) 1…c2 (1…d2? 2.Rxc3+, -+)
2.Kf4! (2.Rc3? Kg2 3.Kf4 Kf2 4.Ke4 Ke2=) 2...d2
3.Rc3+! Kh4 (χάνει και το 3…Kg2 4.Rxc2 και xd2)
4.Rxc2 d1=Q
5.Rh2#

Ακόμα κι αν τα πιόνια φτάσουν στην 7η υπάρχει ελπίδα, αρκεί αυτά να είναι τα ακριανά. Ο παρακάτω μηχανισμός (γνωστός από τον Moravec-1924)  πρέπει να είναι κτήμα όλων των σκακιστών.

A. Kuznetsov, Sahmaty v SSSR, 1963

Draw

1.Rb8+ Ka2
2.Kc2 Ka3
3.Kc3 Ka4
4.Kc4 Ka5
5.Kc5 Ka6
6.Kc6 Ka7
7.Rb1 fxg2

Aυτή είναι η θέση του Moravec. Ο μαύρος βασιλιάς είναι φυλακισμένος στα σύνορα της σκακιέρας.

8.Ra1+ Kb8
9.Rb1+ Kc8
10.Ra1! Kd8
11.Kd6 Ke8
12.Ke6 Kf8
13.Kf6 Kg8
14.Ra8+ Kh7
15.Ra7+ Kh6
16.Ra8! Kh5
17.Kf5 Kh4
18.Kf4 Kh5
19.Kf5 =
(Τα ακριανά πιόνια, όπως είδατε έγιναν τελικά βραχνάς για τον μαύρο: 18…Kh3?? 19.Rh8#).

Σημείωση από Εμμανουήλ Μανωλά : Αφού δημοσιεύτηκε η ανάρτηση, ο φίλος Τάσος Βαγγόπουλος παρατήρησε ότι με 2.Rh8 ο λευκός κερδίζει εύκολα. Του απάντησα ότι με ένα λευκό πιονάκι στο h4 η τρύπα της σπουδής κλείνει, αλλά έπρεπε να ρωτήσουμε και τον Παναγιώτη Κονιδάρη, μήπως έχει παραλειφθεί κάτι στην θέση. Ο ΠΚ έψαξε το θέμα και απάντησε : Λοιπόν, έχει πλάκα το πράμα. Ο Κουζνέτσοβ δεν είναι τυχαίος, ήταν εξαιρετικός συνθέτης, αλλά αυτό που επισημαίνεις του ξέφυγε. Πράγματι λοιπόν έχει τρύπα και γι' αυτό σύμφωνα με την έρευνά μου στην βάση των σπουδών προσπάθησε να το διορθώσει την ίδια χρονιά μεταφέροντας το μαύρο πιόνι από το ζ3 στο θ3. Αλίμονο! Κι αυτή η "βελτίωση" όμως έχει τρύπα, αυτή την φορά μετά την εισαγωγή 1.Rb8+ Ka2 2.Kc2 Ka3 3.Rb3+!?! etc  Συμπέρασμα: η σπουδή γιατρεύεται μόνο με την προσθήκη ενός λευκού πιονιού στην θ, όπως επισήμανες, πχ στο θ4 ή θ5 κι ακολουθεί η γνωστή πια μανούβρα του Moravec. Βρήκες την "γιατρειά" της σπουδής που ήταν 53 χρόνια ανάπηρη. Στο θ5 πάντως το πιόνι έχει πιο πολύ σασπένς! Η ουσία ωστόσο του μαθήματος της εν λόγω σπουδής, παρά την τρύπα, δεν αλλάζει (η θέση του Moravec δηλαδή) και είναι πολύ χρήσιμη σε διάφορες ανάλογες μανούβρες. Το όνομα συνθέτη στην σπουδή αριστερά γίνεται πλέον Manolas Emmanuel (GRE), after A. Kuznetsov

Με δύο διασπασμένα πιόνια κάπως βελτιώνεται η κατάσταση για τον πύργο, αν και υπάρχουν ακόμα πολλά προβλήματα να λύσει, όπως στην παρακάτω σπουδή, με θεωρητικό ενδιαφέρον:

V. Korolkov, wb03, 1950

Win

Όποιος βιαστεί να σπρώξει πασιχαρής, την πάτησε, αφού επιτρέπει στον μαύρο να πραγματοποιήσει μια θαυμάσια (όσο και κρυφή) άμυνα.

1.c7? Rc2 2.Kb7 Rb2+ 3.Kc6 Rc2+ 4.Kd7 Rd2+
5.Kc8 Kb1!!
6.a5 Ra2 7.a6 Rxa6 8.Kb7 Ra2! 9.c8=Q Rb2+

και ο ρουά,  (όπως βλέπετε στο διάγραμμα δεξιά), δεν μπορεί ποτέ να πατήσει στην «γ»! Αυτή ήταν η ιδέα του 5…Kb1!!, που έμοιαζε ακατανόητο.
Τα βρίσκεις όμως αυτά στην σκακιέρα αν δεν τα γνωρίζεις ήδη; Όχι, πέστε μου. Από την αρχή λοιπόν:

1.a5! Kb1!
2.a6 Rb6
3.a7! (μην πατήσετε ξανά στην ίδια μπανανόφλουδα: 3.c7? Rxa6+ 4.Kb7 Ra2!=) 3…Rxc6
4.Kb7 Rc2
5.a8=Q +-




Όταν βέβαια είναι σε φόρμα ο πύργος μπορεί να σταματήσει ακόμα και μια στρατιά πιονιών. Το προτελευταίο παράδειγμα της ενότητας μοιάζει «αφύσικο» αλλά είναι επίσης διδακτικό στο τέλος του.

J. Fritz, bs91#196, 1954

Draw

1.Rb1 Kh7
2.Kf7 Kh6
3.Kf6 Kh5
4.Kf5 Kh4
5.Kf4 Kh3
6.Kxf3 Kh2
7.Kxe3 c2

Αυτή είναι η κρίσιμη θέση, που συνιστώ να την απομνημονεύσετε. Μπορεί να συναντηθεί σε πολλές versions, η ιδέα είναι η ίδια, να δώσουμε ένα σαχ για να προλάβουμε με τον βασιλιά τα πιόνια. Το θέμα εισήγαγε, αν δεν σφάλλω, ο συνθέτης Prokes.

8.Rh1+! Kxh1
9.Kxd2 =







Για το τέλος μια όμορφη (και διασκεδαστική) σπουδή που συνδυάζει πολλά θέματα, μεταξύ αυτών και το Prokes που μόλις είδαμε:

V. Kovalenko, tu18#2635, 2003

Draw

1.Kb2 Kd4
2.Rc1 c3+
3.Ka3 b2
4.Rd1+ Kc4
5.Kxa2 c2

6.Rd4+! Kc3!
7.Rc4+! Kxc4
8.Kxb2 Kd3
9.Kc1 a3  pat!