Μυθικό σκάκι

Στο μυθικό σκάκι (fairy chess) ανήκαν στην αρχή του εικοστού αιώνα όλα τα ετερόδοξα είδη προβλημάτων. Όταν τα βοηθητικά και τα αντίστροφα προβλήματα έγιναν αρκετά συνηθισμένα, παρέμειναν ετερόδοξα αλλά δεν θεωρούνταν πια ότι ανήκαν στο μυθικό σκάκι.
Σήμερα στο μυθικό σκάκι παραμένουν τα προβλήματα που έχουν (α) μυθικά κομμάτια, (β) μυθικές συνθήκες, (γ) μυθικές σκακιέρες, (δ) ρετροανάλυση, (ε) κατασκευαστικούς άθλους.
Κάποια μυθικά προβλήματα έχουν εξαιρετικές ιδέες και είναι κρίμα που δεν είναι το είδος αυτό αρκετά γνωστό. Οι προχωρημένοι λύτες βρίσκουν μεγάλη ευχαρίστηση μελετώντας την λύση των μυθικών προβλημάτων. Οι συνθέτες που ασχολούνται με μυθικό σκάκι έχουν μικρότερο κίνδυνο να είναι αντισιπέ τα έργα τους.

(α) Κομμάτια
Τα βασικά κομμάτια είναι έξι : K Q R B S P . Τα μυθικά κομμάτια είναι περισσότερα από χίλια. Κάποια έχουν ενδιαφέρον και χρησιμοποιούνται από αρκετούς συνθέτες, κάποια άλλα παραμένουν μόνο ως αξιοπερίεργες προτάσεις. Τα μυθικά διαφέρουν από τα βασικά, στην κίνηση ή σε κάποιες ιδιότητες και επεκτείνουν τις δυνατότητες των προβληματιστών σε νέες ανεξερεύνητες περιοχές.
Προσπαθώντας να χωρίσουμε σε κατηγορίες τα κομμάτια, βρίσκουμε τρεις βασικές, (Άλτες, Δρομείς, Εμποδιστές), αλλά υπάρχουν και μερικά κομμάτια που δεν ανήκουν σε καμμιά.

Πρώτον, έχουμε τους άλτες (leapers), τα κομμάτια που πηγαίνουν από ένα τετράγωνο σε μια ορισμένη απόσταση, χωρίς να εμποδίζονται από ενδιάμεσα κομμάτια. Στο σαχ ενός άλτη δεν μπορούμε να παρεμβάλλουμε κομμάτι.
Στην κατηγορία αυτή γνωρίζουμε ήδη τον Ίππο. Αν υποθέσουμε ότι βρίσκεται στο κέντρο ενός τετραγώνου που έχει πλευρά ίση με [1], τότε μπορεί να πηδήξει μέχρι το κέντρο ενός τετραγώνου που απέχει [τετραγωνική ρίζα του 5].
Μπορούμε να δώσουμε με δυό αριθμούς (γ,σ) πόσα τετράγωνα στην γραμμή και πόσα τετράγωνα στην στήλη μετακινείται ο άλτης. Μπορεί η κίνηση με πάρσιμο να είναι αλλιώτικη από την κίνηση χωρίς πάρσιμο.
S: Ο Ίππος (knight) είναι άλτης (2,1) ή (1,2) και αλλάζει χρώμα τετραγώνου.
C: Η Καμήλα (camel) είναι άλτης (3,1) ή (1,3) που δεν αλλάζει χρώμα τετραγώνου.
Z: Η Ζέβρα (zebra) είναι άλτης (3,2) ή (2,3) και αλλάζει χρώμα τετραγώνου.
K: Ο Βασιλιάς (king) είναι υβριδικός άλτης (1,0) ή (1,1).

Δεύτερον, έχουμε τους δρομείς (riders), που έχουν γραμμική κίνηση και εμποδίζονται από παρεμβαλλόμενα κομμάτια. Με τους δρομείς δημιουργούμε καρφώματα και διατομές.
Μπορούμε να δώσουμε με δυό αριθμούς (γ,σ) πόσα τετράγωνα στην γραμμή και πόσα τετράγωνα στην στήλη μετακινείται με κάθε βήμα του ο δρομέας. Οι δρομείς είναι άλτες πολλαπλών βημάτων. Μπορεί η κίνηση με πάρσιμο να είναι αλλιώτικη από την κίνηση χωρίς πάρσιμο.
B: Ο Αξιωματικός (bishop) είναι δρομέας (1,1) και δεν αλλάζει χρώμα τετραγώνου.
R: Ο Πύργος (rook) είναι δρομέας (1,0) ή (0,1).
Q: Η Βασίλισσα (queen) είναι υβριδικός δρομέας (1,1) ή (1,0).
P: Το Πιόνι (pawn) κινείται ως δρομέας (0,1) ή (0,2) και παίρνει ως δρομέας (1,1) πάντοτε απομακρυνόμενος από το αρχικό τετράγωνο.
N: Ο Καβαλάρης της Νύχτας (nightrider) είναι δρομέας (2,1) ή (1,2).

Τρίτον, υπάρχουν οι εμποδιστές (hoppers), που μπορούν να κινηθούν μόνο αν υπάρχει ένα ενδιάμεσο κομμάτι για να το υπερπηδήσουν. Αυτό το εμπόδιο λέγεται και υπομόχλιο.
G: Η Ακρίδα (Grasshopper) κινείται όπως η Βασίλισσα και πηγαίνει στο αμέσως επόμενο τετράγωνο του εμπόδιου, όπου μπορεί να πάρει το αντίπαλο κομμάτι που είναι εκεί. (Ο Πύργος που συμμετέχει στο ροκέ κάνει μια κίνηση σαν Ακρίδα).
L: Ο Κροκόδειλος (Locust) κινείται περίπου όπως η Ακρίδα, όταν κινείται παίρνει το εμπόδιο και κατεβαίνει σε κάποιο επόμενο τετράγωνο αν η γραμμή είναι ελεύθερη.

Πολύ ενδιαφέρον έχουν τα σύνθετα κομμάτια. Γνωρίζουμε την Βασίλισσα (queen) που κινείται και παίρνει σαν Πύργος ή σαν Αξιωματικός. Υπάρχει η Αυτοκράτειρα (empress) που συνδυάζει δυνατότητες Πύργου και Ίππου, και η Πριγκίπισσα (princess) που συνδυάζει δυνατότητες Αξιωματικού και Ίππου. Άλλος τρόπος σύνθεσης δυνατοτήτων μπορεί να δώσει κομμάτια όπως, (RS) που κινείται σαν Βασίλισσα αλλά παίρνει σαν Ίππος, (BS) που κινείται σαν Αξιωματικός και παίρνει σαν Ίππος, κλπ.

Από το κινέζικο σκάκι (xiangqi) προέρχονται ο Μάο, ο Βάο, ο Πάο και η Λέο.
M: Ο Μάο (Mao) κινείται όπως ο Ίππος αλλά δεν είναι άλτης. Κινείται, απομακρυνόμενος από την θέση του, κάνοντας ένα βήμα στην γραμμή (ή στην στήλη) και ένα βήμα στην διαγώνιο. Αν είναι κατειλημμένο το τετράγωνο του πρώτου βήματος, δεν μπορεί να κινηθεί.
V, P, Le: Οι Βάο (Vao), Πάο (Pao), Λέο (Leo) κινούνται όπως ο Αξιωματικός, ο Πύργος και η Βασίλισσα. Η διαφορά είναι ότι όταν πρόκειται να πάρουν ένα κομμάτι, είναι εμποδιστές.

Βασιλικό κομμάτι (royal piece) είναι αυτό που δεν πρέπει να χαθεί γιατί τελειώνει το παιγνίδι. Στο κανονικό σκάκι υπάρχει μόνο ένα, ο Βασιλιάς (king). Στο μυθικό σκάκι, μπορούν να υπάρχουν περισσότερα από ένα ομοιόχρωμα βασιλικά κομμάτια. Αν ως βασιλικό κομμάτι οριστεί ένας Ίππος, θα κινείται και θα παίρνει κομμάτια όπως ο Ίππος, αλλά θα δέχεται σαχ και θα κινδυνεύει όπως ο Βασιλιάς.

(β) Μυθικές συνθήκες
Μυθικές συνθήκες (fairy conditions) επινοούνται συνεχώς. Κάποιες συνθήκες κρατούν το ενδιαφέρον των συνθετών μόνο για λίγο καιρό. Άλλες συνθήκες, όπως η Κίρκη ή το Μαντράσι παρουσιάζονται πολύ συχνά σε διαγωνισμούς σύνθεσης και θα τα δούμε σε επόμενες αναρτήσεις.

Στην Κίρκη (Circe chess), κάθε κομμάτι που παίρνεται, ξαναγεννιέται στο αρχικό του τετράγωνο. Αν το τετράγωνο είναι κατειλημμένο, το κομμάτι χάνεται. Για παράδειγμα, αρχικό τετράγωνο για λευκό Πύργο είναι το a1 ή το h1. Αν ο Πύργος παίρνεται σε άσπρο τετράγωνο, θα αναγεννηθεί στο h1. Αν παίρνεται σε μαύρο τετράγωνο, θα αναγεννηθεί στο a1. Παρόμοια ισχύουν για Αξιωματικό και Ίππο. Το πιόνι επιστρέφει στο αρχικό τετράγωνο (γραμμή-2 για λευκό, γραμμή-7 για μαύρο) της στήλης που πάρθηκε. Στην κανονική Κίρκη ο βασιλιάς δεν περιλαμβάνεται στην συνθήκη. Υπάρχει άλλη συνθήκη που τον περιλαμβάνει, η Κίρκη που συμπεριλαμβάνει τον βασιλιά (Circe Rex Inclusiv).

Στο Μαντράσι (Madrasi chess), αν ένα κομμάτι απειλήσει ίδιου τύπου (και βέβαια διαφορετικού χρώματος) κομμάτι, τότε παραλύουν και τα δύο. Η μόνη δυνατότητα που έχουν είναι το ένα να παραλύει το άλλο. Στο κανονικό Μαντράσι ο βασιλιάς δεν περιλαμβάνεται στην συνθήκη. Υπάρχει άλλη συνθήκη που τον περιλαμβάνει, το Μαντράσι που συμπεριλαμβάνει τον βασιλιά (Madrasi Rex Inclusiv).

Στην συνθήκη Σειράς κινήσεων (Series), (έχουμε δει το βοηθητικό σειράς κινήσεων), κάνει η μια πλευρά μια σειρά κινήσεων και μετά απαντά με μια κίνηση η άλλη πλευρά για να εκπληρώσει αυτό που ζητά η εκφώνηση.

(γ) Μυθικές σκακιέρες
Οι κυλινδρικές σκακιέρες ήσαν πολύ δημοφιλείς στην αρχή του εικοστού αιώνα.
Ο οριζόντιος κύλινδρος (horizontal cylinder) ένωνε την στήλη-h με την στήλη-a.
Ο κατακόρυφος κύλινδρος (vertical cylinder) ένωνε την γραμμή-8 με την γραμμή-1.
Ο συνδυασμός των δύο κυλίνδρων λέγεται δακτύλιος (torus ή anchor ring).
Υπάρχουν σκακιέρες που δεν είναι τετραγωνικές ή που δεν έχουν 64 τετράγωνα.
Ειδική κατηγορία είναι το τρισδιάστατο σκάκι (3d-chess), όπως εκείνο που έπαιζε ο κος Σποκ στην τηλεοπτική σειρά "Ταξίδι στα Αστέρια".

(δ) Ρετροανάλυση
Στην κατηγορία ρετροανάλυσης (retroanalysis ή retro) υπάγονται τα προβλήματα, όπου χρειάζεται να δούμε τι έγινε σε προηγούμενες κινήσεις. Μπορεί να ψάχνουμε την σειρά των κινήσεων που οδήγησε στην δεδομένη θέση, όπως στις αποδεικτικές παρτίδες (proof games), ή μπορεί να θέλουμε να διαπιστώσουμε αν ισχύει κάποιο δικαίωμα (ας πούμε το δικαίωμα του ροκέ) για την μία ή και για τις δυο αντίπαλες παρατάξεις.

(ε) Κατασκευαστικοί άθλοι
Οι κατασκευαστικοί άθλοι (construction tasks) είναι γρίφοι, που γίνονται με σκακιέρες και σκακιστικά κομμάτια, όπου επιδιώκεται η επίτευξη ενός μέγιστου αριθμού κινήσεων ή τοποθετήσεων κομματιών ή σαχ ή προαγωγών κλπ. Οι λύσεις μπορεί να αποδέχονται παράνομες θέσεις.