Στην σημερινή ανάρτηση παρουσιάζουμε (σε συνεργασία με τον Διεθνή Μαιτρ Χάρη Φουγιαξή) άλλη κατηγορία ετερόδοξων προβλημάτων, τα βοηθητικά, όπου οι δύο αντίπαλοι (λευκός και μαύρος) συνεργάζονται. Με εξαίρεση την συνεργασία των δύο πλευρών, όλες οι κινήσεις πρέπει να είναι νόμιμες σύμφωνα με τους κλασσικούς σκακιστικούς κανόνες.
| Βοηθητικό (helpmate) είναι ένα πρόβλημα στο οποίο τα μαύρα παίζουν πρώτα και βοηθούν τα λευκά να δώσουν ματ μέσα σε ορισμένες κινήσεις. |
Για παράδειγμα, σε ένα βοηθητικό δυάρι (συντομογραφικά h#2), η λύση αποτελείται κινήσεις Μ – Λ – Μ – Λ, δηλαδή από την πρώτη κίνηση των μαύρων (το κλειδί), μια απάντηση των λευκών, την δεύτερη κίνηση των μαύρων, και μετά την δεύτερη απάντηση των λευκών που δίνουν ματ, (ή αλλιώς 1.B1 W1 2.B2 W2#).
 | (Πρόβλημα 95) Μασλάρ (Z. Maslar), Δεύτερο βραβείο, ”Die Schwalbe”, 1981 Παίζουν τα μαύρα και βοηθούν τα λευκά να κάνουν Ματ σε 8 κινήσεις h#8 (2+3) |
| [8/8/S7/8/8/6q1/3K2k1/3b4] | |
Το πρόβλημα-95 είναι ένα πολυκίνητο βοηθητικό του Ζντράβκο Μασλάρ (Zdravko Maslar), βραβευμένο στο ”Die Schwalbe” το 1981. Ο μαύρος βασιλιάς πηγαίνει στο a1 για να γίνει ματ, ενώ ο λευκός βασιλιάς προσπαθεί να του επιτρέψει να περάσει.
Ας σημειωθεί ότι στις λύσεις των βοηθητικών αναγράφεται πρώτη η κίνηση των μαύρων, που είναι το αντίθετο από αυτό που ορίζεται στα άλλα προβλήματα. Η λύση είναι:
Κλειδί: 1.Kf3! Kd3
2.Bb3 Kc3
3.Ke4+ Kd2 (παρατηρούμε την κίνηση του λευκού K, που λέγεται τρίγωνο του βασιλιά)
4.Kd4 Ke2
5.Kc3 Sb4
6.Kb2 Kd2
7.Ka1 Kc1
8.Ba2 Sc2#
Στα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής τους, κατά την περίοδο 1930-50, τα βοηθητικά είχαν συνήθως μία φάση φαινομενικού (έτοιμου) παιχνιδιού (κατά την οποία παίζουν πρώτα τα λευκά) και μία πλήρη λύση (με τα μαύρα να ξεκινούν τη σειρά των κινήσεων). Αυτό πρέπει μάλλον να αποδοθεί στην προσπάθεια των παλαιότερων συνθετών να προσαρμόσουν στα βοηθητικά έννοιες των ορθόδοξων προβλημάτων. Ένα πολύ όμορφο παράδειγμα είναι η, κάπως μεταγενέστερη, σύνθεση του Γεωργιανού Μεγάλου Μαιτρ (GM) Ιοσίφ Κρικέλι (Iosif Krikheli) εξειδικευμένου στα πολυκίνητα και στα βοηθητικά.
 | (Πρόβλημα 146) Ιοσίφ Κρικέλι (Iosif Krikheli) Πρώτο Βραβείο, Sahovski glasnik, 1963 (Υπάρχει έτοιμο παιγνίδι). Παίζουν τα μαύρα και βοηθούν τα λευκά να κάνουν Ματ σε 3 κινήσεις * h#3 (5+7) |
| [8/8/7k/7s/7s/p7/P5pR/K3BBrr] | |
Φάση έτοιμου παιγνιδιού (*) : 1...Bd3 2.Sf5 Bb1 3.Sg7 Bd2#
Φάση πραγματικού παιγνιδιού : Κλειδί 1.Sf4! Bd2 2.Kh5 Bc1 3.Sg6 Be2#
Εδώ έχουμε το συνδυασμό δύο ημι-καρφωμάτων (half-pins), ενός μαύρου κι ενός λευκού. Οι δύο μαύροι ίπποι αναλαμβάνουν εναλλάξ να μπλοκάρουν ένα τετράγωνο του βασιλιά, ενώ οι λευκοί αξιωματικοί παίρνουν θέση στις διαγώνιες φροντίζοντας να ξεκαρφώσουν ο ένας τον άλλο. Τα ματ είναι χαμαιλέων ηχώ και μοντέλα.
Με την πάροδο των χρόνων, οι συνθέτες διαπίστωσαν ότι το φαινομενικό παιχνίδι λειτουργούσε ως περιοριστικός παράγοντας στη φαντασία τους. Απαιτείται μία συγκεκριμένη τεχνική για να κατασκευάσει κάποιος ένα τέτοιο πρόβλημα (π.χ. δεν μπορούν να υπάρχουν μαύρα κομμάτια ελεύθερα να παίξουν μια τυχαία πρώτη κίνηση που διατηρεί το φαινομενικό παιχνίδι, αφού κάτι τέτοιο θα ήταν "τρύπα"), και συχνά οι θέσεις είναι "φορτωμένες". Συνειδητοποίησαν ότι είναι σαφώς ανώτερη η παρουσίαση του περιεχομένου σε δύο (ή περισσότερες) λύσεις, αφού έτσι διευκόλυναν το έργο της κατασκευής και ταυτόχρονα κέρδιζαν μία κίνηση των μαύρων.
Ιδιαιτερότητες βοηθητικών προβλημάτων
Επειδή οι δυο πλευρές συνεργάζονται, το παιγνίδι στα βοηθητικά είναι απλούστερο από το παιγνίδι στα ορθόδοξα. Στα ορθόδοξα τα λευκά παίζουν πρώτα και προσπαθούν να δώσουν ματ στα μαύρα που αντιστέκονται. Με κάθε κίνηση των λευκών μπορεί να υπάρχουν πολλές αμυντικές απαντήσεις των μαύρων, και επομένως πολλές βαριάντες. Στα βοηθητικά, και τα μαύρα και τα λευκά έχουν μοναδική κίνηση όταν έρχεται η σειρά τους να παίξουν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όσα έχουν αναφερθεί για το κλειδί των ορθόδοξων προβλημάτων δεν εφαρμόζονται στα βοηθητικά. Έτσι, η πρώτη μαύρη κίνηση μπορεί κάλλιστα να κόβει ένα λευκό κομμάτι, ή να δίνει σαχ. Και αυτό είναι πολύ λογικό. Μια τέτοια κίνηση αυξάνει το παράδοξο του προβλήματος : γιατί ο μαύρος που θέλει να βοηθήσει, να αφαιρεί κομμάτι, ή να επιτίθεται στο λευκό βασιλιά;
Ορισμένοι επιπρόσθετοι κανόνες που ισχύουν στα βοηθητικά είναι οι εξής :
>> Σε όλες τις φάσεις του προβλήματος, στην τελική εικόνα του ματ πρέπει να συμμετέχουν (να είναι απαραίτητα) όλα τα λευκά κομμάτια που βρίσκονται σ' αυτή τη θέση. Ο βασιλιάς και τα πιόνια εξαιρούνται.
(Υποχρεωτικός κανόνας).
>> Ο λευκός δεν πρέπει να κόβει μαύρα κομμάτια, αλλά είναι ανεκτό να κόβει μαύρα πιόνια.
(Ο κανόνας αυτός δεν είναι απαράβατος, αλλά ένα κόψιμο κομματιού μειώνει κατά πολύ την αξία του προβλήματος).
>> Δεν πρέπει να επαναλαμβάνονται οι ίδιες κινήσεις, με την ίδια σειρά, π.χ. ίδια δεύτερη μαύρη κίνηση και στις δύο λύσεις.
(Η εφαρμογή αυτού του κανόνα είναι χαλαρή και εξαρτάται, πολλές φορές, από τον αριθμό κινήσεων του προβλήματος. Έτσι, σε ένα h#2 μια τέτοια επανάληψη μειώνει κατά πολύ την "ποικιλία" του προβλήματος και είναι σχεδόν πάντα κατακριτέα, όμως στα βοηθητικά 3 και περισσοτέρων κινήσεων, μπορεί και να μην ενοχλεί).
Για να εισαχθούν περισσότερες από μία σειρές κινήσεων σε ένα πρόβλημα, έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορες μέθοδοι. Η πιο άμεση είναι να έχει δυο λύσεις το πρόβλημα.
Τα βοηθητικά επιτρέπεται να έχουν περισσότερες από μία λύσεις (αν αυτό καθορίζεται), οι οποίες να συνδέονται με μια εσωτερική σχέση, ένα κοινό θέμα. Οι λύσεις θα συμπληρώνουν η μία την άλλη με κάποιο τρόπο (ομοστρατηγικές), και θα είναι ανάλογες ή εντελώς αντίθετες.
Κάθε λύση μπορεί να θεωρηθεί διαφορετική φάση παιγνιδιού.
Αν υπάρχουν περισσότερες λύσεις, ο συνθέτης πρέπει να το δηλώνει στην εκφώνηση. Αν δεν αναφέρεται κάτι εκεί, τότε το πρόβλημα έχει μόνο μία λύση.
 | (Πρόβλημα 96) Κρις Φέδερ (Chris Feather), ”Schach”, 1975 Παίζουν τα μαύρα και βοηθούν τα λευκά να κάνουν Ματ σε 2 κινήσεις Υπάρχουν δύο λύσεις h#2 (5+9) 2.1.1.1 |
| [1RrB2b1/8/4s3/2s3p1/2K2b2/1p1rk3/6BR/8] | |
Το πρόβλημα-96 είναι ένα βοηθητικό δυάρι με δυο λύσεις, που το έχει συνθέσει ένας ειδικός στα βοηθητικά, ο Κρις Φέδερ (Chris Feather). (Ο συμβολισμός 2.1.1.1 στην εκφώνηση σημαίνει ότι υπάρχουν δυό κλειδιά (δυό πρώτες κινήσεις), αλλά από εκεί και πέρα όλες οι κινήσεις είναι μοναδικές). Οι δύο λύσεις είναι :
Κλειδί: 1.Bxb8! Bd5 2.Sc7 Bxg5#
Κλειδί: 1.Rdxd8! Bc6 2.Sd7 Rxb3#
Οι δυο σειρές κινήσεων είναι στενά συνδεδεμένες, επειδή έχουν το ίδιο σχέδιο:
(α) Πρώτα τα μαύρα παίρνουν το λευκό κομμάτι που δίνει ματ στην άλλη λύση, (είναι το θέμα Ζίλαχι), ανοίγοντας ταυτόχρονα την γραμμή πάνω στην οποία θα δοθεί το ματ.
(β) Μετά τα λευκά μετακινούν έναν Αξιωματικό για να κλείσουν μια γραμμή, ώστε η επόμενη κίνηση των μαύρων να μη δίνει σαχ.
(γ) Η δεύτερη κίνηση των μαύρων κλείνει μια άλλη γραμμή, ώστε να μη μπορούν να παρεμποδίσουν με ένα κομμάτι τους το ματ που θα δώσουν τα λευκά.
(δ) Μετά τα λευκά, κινούμενα αντιπαράλληλα με την κίνηση του μαύρου κλειδιού, δίνουν ματ.
| Θέμα Ζίλαχι (Zilahi) : τα μαύρα παίρνουν το λευκό κομμάτι που δίνει ματ στην άλλη λύση. |
Δείτε σελίδα για βοηθητικά προβλήματα, στον ιστοχώρο της Αγγλικής Εταιρείας Σκακιστικών Προβλημάτων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου